మణిపూర్ హింసను ఎలా హ్యాండిల్ చేయాలో కేంద్రానికి తెలియట్లేదా?

ఇంఫాల్ లోయలో డ్రోన్, క్షిపణి దాడులు ముగ్గురిని బలిగొన్న నేపథ్యంలో ఈ నిరసన జరిగింది. 16 నెలలకు పైగా జాతి హింస కొనసాగుతున్నప్పటికీ శాంతిని పునరుద్ధరించడంలో విఫలమైన కేంద్ర బలగాలను ఉపసంహరించుకోవాలని విద్యార్థులు గవర్నర్‌ను కలిసి తమ నిరాశను వ్యక్తం చేయాలని చూశారు .

కేంద్రం నియమించిన రాష్ట్ర భద్రతా సలహాదారుని తొలగించాలని, మే 2023 నుంచి రాష్ట్రంలో జరుగుతున్న హింసాకాండను పర్యవేక్షించేందుకు ఏర్పాటైన యూనిఫైడ్ కమాండ్ నియంత్రణను కూడా ఎత్తివేయాలని వారు కోరారు. అంతకుముందు, విద్యార్థుల నిరసన తర్వాత కూడా, ఐదు ఇంఫాల్ వ్యాలీ జిల్లాల్లోని వేలాది మంది నివాసితులు డ్రోన్, క్షిపణి దాడులను ఖండించడానికి మానవ గొలుసును ఏర్పాటు చేశారు.

గత 16 నెలలుగా, మణిపూర్‌లో శాంతిభద్రతల పరిస్థితిపై కేంద్ర హోం మంత్రిత్వ శాఖ (MHA) వాస్తవ పర్యవేక్షకునిగా వ్యవహరిస్తోంది. ఏది ఏమైనప్పటికీ, దాని నియంత్రణ, దుర్వినియోగం, అసమర్థమైన నిర్వహణ ద్వారా గుర్తించబడింది, ఇది రాష్ట్రంలో ఇటీవలి హింసాత్మక పునరుద్ధరణకు నిదర్శనం, ఇది వ్యూహం, అమలు రెండింటి వైఫల్యాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.

గత సంవత్సరం జాతి హింస చెలరేగిన తర్వాత మొదటి కొన్ని రోజుల క్రితం, మణిపూర్‌పై ఆర్టికల్ 355 విధించబడినట్లు వార్తలు వచ్చాయి. రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 355 రాష్ట్రాలతో వ్యవహరించడంలో కేంద్ర ప్రభుత్వానికి చెందిన అత్యవసర అధికారాలకు సంబంధించిన నిబంధన.

ఈ ఆర్టికల్ ప్రకారం.. "బాహ్య దురాక్రమణ, అంతర్గత కల్లోలాలు, పరిస్థితుల నుంచి ప్రతి రాష్ట్రాన్ని రక్షించడం, ప్రతి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఈ రాజ్యాంగంలోని నిబంధనలకు అనుగుణంగా నిర్వహించబడుతుందని నిర్ధారించడం యూనియన్ విధి." గా నిర్వచించబడింది.

కేంద్రం నుంచి కానీ, రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నుంచి కానీ అధికరణ 355 విధించినట్లు ఎలాంటి అధికారిక ప్రకటన లేదు. వాస్తవిక విధింపును ముఖ్యమంత్రి ఎన్ బీరెన్ సింగ్ స్వయంగా అంగీకరించినట్లు వార్తలు వచ్చాయి.

మే 2023 నుంచి, మెయిటీ - కుకీ కమ్యూనిటీల మధ్య ప్రారంభమైన జాతి హింసను కంట్రోల్ చేయడానికి 60 నుంచి 70 వేల సెంట్రల్ ఆర్మ్డ్ పోలీస్ ఫోర్సెస్ మణిపూర్ లో మోహరించారు. ఇందులో ఇండియన్ ఆర్మీ, అస్సాం రైఫిల్స్, సెంట్రల్ రిజర్వ్డ్ పోలీస్ ఫోర్స్ వంటి బలగాలు కలిసి ఉన్నాయి.

ఫిబ్రవరి 28, 2024న, శాంతిభద్రతల పరిరక్షణకు రాష్ట్ర పోలీసు బలగాలతో పాటు 198 CAPF కంపెనీలు, 140 ఆర్మీ కాలమ్‌లను మోహరించినట్లు అప్పటి గవర్నర్ అనుసూయా ఉయికే వెల్లడించారు.

ప్రజాస్వామ్యయుతంగా ఎన్నికైన ముఖ్యమంత్రిని ప్రభావవంతంగా పక్కనపెట్టిన కేంద్రప్రభుత్వం జోక్యం చేసుకున్నప్పటికీ, వివాదం తీవ్రరూపం దాల్చుతూనే ఉంది. రాష్ట్ర భద్రతను నిర్వహించడంలో స్థానిక నాయకత్వాన్ని భర్తీ చేయాలనే MHA నిర్ణయం వినాశకరమైనదని ఇవన్నీ నిరూపించాయి.

ముఖ్యంగా, CRPF మాజీ డైరెక్టర్ జనరల్ కుల్దీప్ సింగ్‌ను భద్రతా సలహాదారుగా, త్రిపుర నుంచి IPS అధికారి రాజీవ్ సింగ్‌ను రాష్ట్ర పోలీసు చీఫ్‌గా నియమించడం విమర్శలకు దారితీసింది, మణిపూర్ సంక్లిష్ట సామాజిక-పరిస్థితులపై వారికి పరిమిత అవగాహన కారణంగా శాంతి భద్రతలను వారు స్థిరీకరించలేరని నిరూపితమైంది.

స్థానిక నిపుణుల అత్యంత సాధారణ మాట ఏమిటంటే, రాష్ట్రంలో రాజీవ్ సింగ్‌కు అనుభవం లేకపోవడం వల్ల ఇక్కడ భద్రతా దళాల సమర్థవంతమైన నిర్వహణకు ఆటంకం ఏర్పడింది. క్లుప్తంగా చెప్పాలంటే, మణిపూర్‌లో స్థానిక సంఘాలు, జాతిపరమైన తప్పులు, అన్నింటికీ మించి గ్రౌండ్ రియాలిటీల గురించి అంతరంగిక జ్ఞానం లేకుండా టాప్-డౌన్ కమాండ్ ద్వారా భద్రతను నిర్వహించలేమని దీని అర్థం.

కేంద్రం ఆదేశాలు, విభిన్న రాజకీయ ఆకాంక్షలతో కూడిన మణిపూర్ ప్రత్యేకమైన జాతి కూర్పు మధ్య డిస్‌కనెక్ట్ సంక్షోభాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేసింది. 60,000-70,000 పైగా సాయుధ కేంద్ర బలగాలు ఉన్నప్పటికీ ఇది కొనసాగుతూనే ఉంది. జాతి హింసను కేంద్రం ఎందుకు నిర్ణయాత్మకంగా ముగించలేకపోయిందనే దానిపై అనేక మాటలు వినిపిస్తున్నాయి.

మణిపూర్‌లో జాతి హింస వెనుక ఉన్న ప్రధాన సమస్యలు ఇప్పుడు మెయితీ- కుకీ-జో కమ్యూనిటీల మధ్య స్పష్టంగా పరిష్కరించలేని స్థాయికి చేరుకున్నాయి. చారిత్రాత్మకంగా, మణిపూర్ జాతి విభజన భూమి హక్కులు, అక్రమ వలసలు, సరిహద్దు డ్రగ్స్/నార్కోటిక్స్ స్మగ్లింగ్, జాతి-వ్యతిరేక రాజకీయ ఆకాంక్షలతో కూడిన సంక్లిష్ట పరస్పర చర్యల ద్వారా రూపొందించబడింది.

ఈ ఉద్రిక్తతలను తగ్గించే పనిలో ఉన్న MHA, రెండు వైపుల నుంచి విశ్వసనీయ ప్రతినిధులను చర్చల పట్టికకు తీసుకురాలేకపోయింది. సీనియర్ ఇంటెలిజెన్స్ అధికారులతో సహా MHAచే నియమించబడిన మధ్యవర్తులు పోరాడుతున్నరెండు సమూహాల మధ్య ఎటువంటి అర్ధవంతమైన పరిష్కారాన్ని సూచించడంలో విఫలమయ్యారు. ఇది అపనమ్మకాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేసింది ఇదే సమయంలో జాతి విభజనను మరింతగా పెంచింది.

ఇటీవలి హింస పుంజుకోవడంలో చర్చల వైఫల్యం స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. కుకీ-జో తిరుగుబాటు గ్రూపులు , వీటిలో చాలా వరకు మయన్మార్‌లోని, ముఖ్యంగా చిన్ రాష్ట్రంలో సాయుధ సంస్థలతో సంబంధాలు కలిగి ఉన్నాయి. ఈ చర్చల కాలాన్ని ఈ సాయుధ మూకలు ఆయుధాలను సేకరించడానికి ఉపయోగించుకుంటున్నాయి.

మణిపూర్‌లోని కుకీ తీవ్రవాద సంస్థలకు డ్రోన్ ఆపరేషన్‌లలో శిక్షణ, అధునాతన ఆయుధాల వినియోగంతో సహా మయన్మార్ సరిహద్దులోని వారి సహచరుల నుంచి గణనీయమైన మద్దతు లభించిందని నమ్ముతారు.

ఈ సమూహాలు మయన్మార్ నుంచి అక్రమ కుకీ-చిన్ వలసదారులతో తమ బలాలను పెంచుకున్నాయని నివేదికలు అందుతున్నాయి, ఇది మణిపూర్‌లో జాతి- భద్రతా పరిస్థితిని మరింత క్లిష్టతరం చేసింది.

కుకీ తిరుగుబాటు గ్రూపులతో వివాదాస్పద 'సస్పెన్షన్ ఆఫ్ ఆపరేషన్స్' (SoO) ఒప్పందంపై నిరంతరం ఆధారపడటం కేంద్ర ప్రభుత్వ కీలక వైఫల్యాలలో ఒకటి. మన్మోహన్ సింగ్ ప్రభుత్వ హయాంలో 2008లో మొదట సంతకం చేసిన SoO, కుకీ మిలిటెంట్లు, భద్రతా దళాల మధ్య శత్రుత్వాన్ని నిరోధించడానికి ఉద్దేశించబడింది.

అసలు SoO అనేది త్రైపాక్షిక ఒప్పందం కాదని కూడా గుర్తుంచుకోవాలి. ఇది 2005లో అస్సాం రైఫిల్స్, కొన్ని కుకీ మిలిటెంట్ గ్రూపుల మధ్య సంతకం చేసిందనే చెప్పాలి. మణిపూర్ ప్రభుత్వానికి తెలియకుండానే ఇది జరిగిందని మణిపూర్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి, కాంగ్రెస్ నాయకుడు ఓ ఇబోబి సింగ్ రాష్ట్ర అసెంబ్లీలో అంగీకరించారు. రాష్ట్ర దళాలు ఉగ్రవాదులను అరెస్టు చేయడం కొనసాగించాయి.

మణిపూర్ ప్రభుత్వం 2008లో మాత్రమే ఈ ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది. అప్పటి నుంచి, ఈ ఒప్పందం కుకీ మిలిటెంట్‌లకు కొంత శక్తిని అందించిందని, ముఖ్యంగా మాదక ద్రవ్యాల అక్రమ రవాణా వంటి చట్టవిరుద్ధ కార్యకలాపాలలో తమ ప్రభావాన్ని విస్తరించడానికి వారిని ప్రోత్సహించిందని విమర్శకులు వాదిస్తున్నారు.

మణిపూర్‌లోని కొండ జిల్లాల్లో అక్రమ కుకీ-చిన్ అక్రమ వలసదారులు ప్రవేశించి స్థిరపడేందుకు అనుమతించినందుకు గాను అస్సాం రైఫిల్స్, భారత్-మయన్మార్ సరిహద్దులో శాంతిభద్రతలను కాపాడే బాధ్యత కలిగిన సెంట్రల్ పారామిలిటరీ దళం తీవ్ర విమర్శలకు గురైంది. ఈ వలసదారులలో చాలా మంది గసగసాల పెంపకం, మాదక ద్రవ్యాల అక్రమ రవాణాలో పాలుపంచుకున్నారని, ఈ ప్రాంతాన్ని మరింత అస్థిరపరిచారని నివేదికలు సూచిస్తున్నాయి.

2022లో, మణిపూర్‌లోని బీరెన్ సింగ్ ప్రభుత్వం కుకీ తిరుగుబాటు గ్రూపుల వల్ల ముప్పు పొంచి ఉందని పేర్కొంటూ SoO ఒప్పందాన్ని ఏకపక్షంగా రద్దు చేసేందుకు ప్రయత్నించింది. అయితే, కేంద్ర ప్రభుత్వం దానిని అనుసరించడానికి నిరాకరించింది, ఒప్పందాన్ని అమలులో ఉంచింది. SoOని ఉపసంహరించుకోవడానికి నిరాకరించడం వల్ల కుకీ మిలిటెంట్లు అస్సాం రైఫిల్స్, ఇతర కేంద్ర బలగాల రక్షణలో శిక్షార్హత లేకుండా పనిచేస్తున్నారని మెయిటీ కమ్యూనిటీలో విస్తృతమైన ఆగ్రహానికి దారితీసింది.

డ్రోన్‌లు- రాకెట్‌లను ఉపయోగించి కుకీ తిరుగుబాటుదారులు చేసిన నిర్భయ దాడులతో సహా ఇటీవలి హింసాత్మక తీవ్రత మణిపూర్‌లో కేంద్ర ప్రభుత్వ విధానాల వైఫల్యాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. మణిపూర్ వ్యాలీ కమ్యూనిటీ కేంద్ర బలగాలపై మరింత అపనమ్మకం పెంచుకుంది, వారు కుకీ మిలిటెంట్లను బలపరిచేందుకు అనుమతించారని వారు ఆరోపిస్తున్నారు.

మణిపూర్‌లో శాంతిభద్రతల నియంత్రణను రిటైర్డ్ IPS అధికారి చేతిలో కేంద్రీకరించి, ముఖ్యమంత్రిని పక్కన పెట్టిన MHA ప్రస్తుత విధానం శాంతిని నెలకొల్పడంలో విఫలం కావడమే కాకుండా ఉద్రిక్తతలను కూడా తీవ్రతరం చేసింది.

బీరెన్ సింగ్‌తో సహా స్థానిక నాయకులు రాష్ట్ర భద్రతా దళాలపై నియంత్రణను తిరిగి ఎన్నికైన ప్రభుత్వానికి ఇవ్వాలని పిలుపునిచ్చారు. ఇటీవల ముఖ్యమంత్రి, గవర్నర్ లక్ష్మణ్ ఆచార్య మధ్య జరిగిన సమావేశాలు ఈ డిమాండ్‌ను తెరపైకి తెచ్చాయి. ఈ డిమాండ్‌ను పురస్కరించుకుని సోమవారం విద్యార్థులు నిరసన చేపట్టారు.

మణిపూర్‌లో టాప్-డౌన్ భద్రతా విధానం నిలకడలేనిదని, ఒకటిన్నర సంవత్సరాలకు పైగా హింస డైనమిక్‌లను మార్చలేకపోయిందని న్యూఢిల్లీ గుర్తించడానికి ఇది చాలా మంచి సమయం.

శాంతిభద్రతల యంత్రాంగంపై రాష్ట్ర నియంత్రణను పునరుద్ధరించడం మరియు దేశ వ్యాప్తంగా ఉన్న ప్రమాణం ప్రకారం రాష్ట్ర ప్రభుత్వం తన భద్రతా బలగాలను నిర్వహించేందుకు అధికారాన్ని కల్పించడం సంక్షోభాన్ని పరిష్కరించడానికి చాలా అవసరం. లేదా మణిపూర్ ప్రజలను విశ్వాసంలోకి తీసుకోండి. మణిపూర్ ప్రజలు వారికి జవాబుదారీగా ఉండే భద్రతా యంత్రాంగానికి అర్హులు, న్యూఢిల్లీలోని సుదూర బ్యూరోక్రాట్‌లకు కాదు.

(ఫెడరల్ స్పెక్ట్రమ్ యొక్క అన్ని వైపుల నుంచి అభిప్రాయాలను అందించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. కథనాలలోని సమాచారం, ఆలోచనలు లేదా అభిప్రాయాలు రచయితకు చెందినవి. ఫెడరల్ అభిప్రాయాలను తప్పనిసరిగా ప్రతిబింబించవు.)