ఏళ్లుగా న్యాయపోరాటం చేసిన విజయం దక్కలేదు..

అదానీ పోర్ట్స్ అండ్ సెజ్ లిమిటెడ్‌కు 231 ఎకరాల 'గౌచర్' (పాస్టోరల్) భూమిని కేటాయించాలనే నిర్ణయానికి వ్యతిరేకంగా నవీనల్, జర్పారా గ్రామాల నివాసితులు కోర్టును ఆశ్రయించిన 13 సంవత్సరాల తర్వాత ఈ ఉత్తర్వు వచ్చింది. ఈ పోర్టుకు 2005 లో గుజరాత్ ప్రభుత్వం భూమిని కేటాయించింది.

అయితే, సుప్రీం కోర్టు అదానీలకు అనుకూలంగా తీర్పు ఇవ్వడంతో రైతులు, గ్రామాలు చేసిన సుదీర్ఘ న్యాయపోరాటం లో నిరాశకు గురయ్యారు. భూములు పొందాలనే వారి ఆశలన్నీ అడియాలయ్యాయి.

మొదట్లో, గుజరాత్ రెవెన్యూ డిపార్ట్‌మెంట్ 2005లో అదానీ గ్రూప్‌కు 108 ఎకరాల భూమిని కేటాయించింది. అయితే 2010లో అదానీ పోర్ట్ స్పెషల్ ఎకనామిక్ జోన్ (APSEX) కచ్‌లోని ముంద్రాలోని గౌచర్ ల్యాండ్‌లో ఫెన్సింగ్‌ పనులు ప్రారంభించినప్పుడు ఈ విషయం ప్రజలకు తెలిసింది.

దాదాపు 9,000 పశువులు చుట్టుపక్కలా గ్రామాల నుంచి ఇక్కడకు మేత కోసం వస్తుంటాయి. కచ్ పంచాయతీలు ఈ తీర్మానాన్ని కోర్టులో సవాల్ చేశాయి. ఏప్రిల్ 15, 2005న, 400 హెక్టార్ల (హెక్టార్లు) గౌచర్ భూమిని కంపెనీకి ఇచ్చిన తీర్మానాన్ని రద్దు చేయాలని 3,000 మంది గ్రామస్థులు పంచాయతీపై ఒత్తిడి తెచ్చాయి. అయితే పంచాయతీ అనుమతి నిరాకరించినప్పటికీ దేవాదాయ శాఖ డీల్‌తో ఒప్పందం ముందుకు సాగింది. ఆ తర్వాత హైకోర్టులో ప్రజా ప్రయోజన వ్యాజ్యం (పిల్) దాఖలైంది.

ఏళ్ల తరబడి జాతీయ హరిత ట్రిబ్యునల్ (ఎన్‌జీటీ)లోనూ, హైకోర్టులోనూ గ్రామస్తులు కేసు వేసి విజయం సాధించారు. గ్రామం పరిధిలోనే భూములన్నీ కూడా గ్రామస్తులకు చెందుతాయని తీర్పు ఇచ్చారు. “మేము చేసిన మొదటి విషయం ఏమిటంటే, రెండు గ్రామాలకు చెందిన పాస్టోరల్ భూమిని అదానీలకు రహస్యంగా మంజూరు చేసిన భూ ఒప్పందానికి వ్యతిరేకంగా తీర్మానాన్ని ప్రతిపాదించడం. గ్రామసభ ఆమోదించిన ఈ తీర్మానంపై పంచాయతీ చర్య తీసుకోకపోతే, గ్రామ పంచాయతీని రద్దు చేయాలని మేము ప్రతిపాదిస్తాము” అని సేవ్ గౌచర్ కమిటీ కన్వీనర్ వల్జీ గధ్వి ఫెడరల్‌కు తెలిపారు.

“అప్పటి నుంచి ఇది సుదీర్ఘ న్యాయ పోరాటం ప్రారంభం అయింది. సేవ్ గౌచర్ కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు, దాని కింద మేము ముందుగా కచ్ కోర్టులో పంచాయతీ తీర్మానాన్ని సవాలు చేసాము. గుజరాత్ ప్రభుత్వం తన భూ ఒప్పందాన్ని వెనక్కి తీసుకోవాలని ట్రిబ్యునల్‌తో ఎన్‌జిటిలో కేసు వేసి గెలిచాము.

భూమిని అప్పగించేందుకు రెవెన్యూ శాఖ చేసిన డీల్‌పై హైకోర్టులో పిల్‌ దాఖలు చేశాం. భూమిని విక్రయించిన ధరలను పరిశీలించేందుకు హైకోర్టు ఒక కమిటీని ఏర్పాటు చేసింది. చివరకు అదానీల నుంచి భూమిని వెనక్కి తీసుకునే ప్రక్రియను ప్రారంభించాలని రాష్ట్రాన్ని ఆదేశించింది. హెచ్‌సి ఆర్డర్‌ను సుప్రీంకోర్టులో సవాలు చేసినప్పుడు మేము విజయం సాధించలేకపోయాము, అక్కడ మేము చివరికి కేసును ఓడిపోయాము ” అని గాధ్వి తెలిపారు.

గమనించదగ్గ విషయం ఏమిటంటే, 2004- 2005 మధ్య, కచ్‌లోని ముంద్రా సెజ్‌ను కలిగి ఉన్న అదానీ గ్రూప్ భూమిని కొనుగోలు చేయడం ప్రారంభించింది.

“జర్పరా గ్రామంలో భూములు కొనడంతో కంపెనీ ఆగలేదు. ముంద్రా ఓడరేవు చుట్టుపక్కల దాదాపు 10 గ్రామాల్లో అదానీ గ్రూప్ గౌచర్ భూములను తీసుకుంది. ప్రభుత్వ నిబంధనల ప్రకారం ప్రతి 100 జంతువులకు 16 హెక్టార్ల గౌచర్ భూమిని కేటాయించారు. ఈ భూమి రక్షణ అవసరాల కోసం మినహా ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ విక్రయించకూడదు. 2011 చివరి నాటికి, ఇతర గ్రామాల ప్రజలు కూడా పంచాయితీల ఏకపక్ష నిర్ణయాలకు వ్యతిరేకంగా ఆందోళన చేయడం ప్రారంభించారు, ”అని గ్రామస్తుల తరపు న్యాయవాది పివి హాతీ ఫెడరల్‌తో అన్నారు.

“కానీ ఈ కేసులో అత్యంత దిగ్భ్రాంతికరమైన అంశం ఏమిటంటే, అదానీలు ఏ ధరకు భూమిని పొందారో తెలిస్తే ఆశ్చర్యపోతారు. SEZ కోసం 2005 నుంచి 2007 మధ్య 30 ఆర్డర్‌ల ద్వారా మొత్తం 5,465 హెక్టార్ల (5,46,50,000 చదరపు మీటర్లు) భూమిని అదానీకి విక్రయించారు. అదానీకి రూ. మార్కెట్ రేటు చదరపు మీటరుకు రూ. 1,000-1,500 మధ్య ఉన్నప్పుడు చదరపు మీటరుకు రూ. 2.5 నుండి రూ. 25 వరకూ ధర నిర్ణయించింది. ఇది చాలా తక్కువ మొత్తం’’అని ఆయన అన్నారు.

అదానీలకు కూడా వసతి కల్పించేందుకు అనేక ఇతర నిబంధనలను వక్రీకరించారని ఆరోపించారు. ప్రభుత్వ నిబంధనల ప్రకారం, కలెక్టర్‌కు ఇంత పెద్ద విస్తీర్ణంలో భూమిని కేటాయించే లేదా విక్రయించే అధికారం లేదు. వీటిని కేటాయించాలంటే బహిరంగ వేలం వేయాలి. కానీ సరైన ప్రక్రియ లేకుండా కుత్భుల్లాపూర్ కలెక్టర్ అన్ని దరఖాస్తు పై సంతకం చేశారు.

“భూమి కోసం ఇరవై ఐదు దరఖాస్తులు వరుసగా రెండు రోజులలో సమర్పించబడ్డాయి -డిసెంబర్ 22, 2003లో 23. మిగిలిన ఐదు డిసెంబర్ 23, 2003, సెప్టెంబర్ 5, 2004, ఆగస్టు 23, 2006, సెప్టెంబర్ 3, 2006న సమర్పించబడ్డాయి. సమర్పణ తేదీ చివరి దరఖాస్తు ప్రభుత్వ రికార్డుల్లో అందుబాటులో లేదు. భూమి అమ్మకానికి సంబంధించిన ఇరవై మూడు ఆర్డర్‌లు ఒకే రోజు విడుదల చేయబడ్డాయని వివరించారు. ఈ తేదీ సెప్టెంబర్ 15, 2005 అని, ”అని హాతీ చెప్పారు.

హైకోర్టు ఏర్పాటు చేసిన ఎంబి షా కమిషన్‌ సమర్పించిన నివేదిక ప్రకారం, “2005లో జంత్రీలో వాణిజ్య అవసరాల కోసం భూమి కొనుగోలు చేస్తే చెల్లించే ధర రూ. 1,000, గౌచర్ల భూమి ధర చదరపు మీటరుకు రూ. 1,300గా ఉంది. కానీ ప్రభుత్వం మాత్రం రూ. 7.50 మాత్రమే రికవరీ చేసింది. అదానికి అప్పగించిన భూమిపై రూ. 147 కోట్లు వసూలు చేయాల్సి ఉండగా, ప్రభుత్వం మాత్రం రూ. 3.68 కోట్లను వసూలు చేసింది.

పశుపోషణ అనేది కచ్‌లో రెండవ అతిపెద్ద పరిశ్రమగా ఉంది, జిల్లాలో మల్ధారీలు లేదా రాబరీలు (సాంప్రదాయ పాస్టోరల్ కమ్యూనిటీలు)ఈ రంగంపై ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారు, వీరి ఏకైక జీవన విధానం పశుపోషణ వనరులపై ఆధారపడి ఉంటుంది. పశుపోషణ ప్రధాన ఆదాయ వనరుగా ఉన్న APSEZ ప్రాజెక్ట్ ప్రాంతంలోని 14 గ్రామాలలో, జీవనోపాధికి సంబంధించిన వనరులు తగ్గిపోతుండడం వల్ల కాపరుల సంఘాల వలసలు పెరిగాయి.

“గత 15 సంవత్సరాలలో, మా గ్రామాల నుంచి వలసలు 50కి పైగా పెరిగాయి. ప్రతి వేసవిలో, గ్రామాలు ఎడారిగా మారతాయి, సమాజం సముద్రతీర సౌరాష్ట్ర ప్రాంతం గుండా పచ్చని పచ్చిక బయళ్లను వెతుక్కుంటూ జంతువుల మేత కోసం వలస వెళ్తుంటాయి. దీనివల్ల పిల్లలు చదువులకు దూరం అవుతున్నారు. కానీ ఇక్కడే ఉంటే మా పశువులు చనిపోతుంటాయి. దీనిని మేము చూడలేమని అంటున్నారు.