కేంద్ర- రాష్ట్రాల మధ్య చర్చలు మాత్రమే ఫెడరలిజం కాదు: సీజేఐ

ముంబై లో మరాఠీ దినపత్రిక లోక్‌సత్తా నిర్వహించిన ప్రారంభ వార్షిక ఉపన్యాస శ్రేణిలో "అండర్‌స్టాండింగ్ ఫెడరలిజం - దాని సంభావ్యత" అనే అంశంపై ఆయన మాట్లాడారు. న్యాయస్థానాలు, గత కొన్ని దశాబ్దాలుగా, ఫెడరలిజంపై బలమైన ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ను అభివృద్ధి చేశాయని అన్నారు.

యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా వర్సెస్ మోహిత్ మినరల్స్ కేసులో CJI 2022లో తన స్వంత తీర్పును ఉదహరిస్తూ, “సమాఖ్య సూత్రాలను సమర్థించడానికి రాష్ట్రాలు - యూనియన్‌ల మధ్య 'సహకారం' మాత్రమే మార్గం అని అనుకోవడం అవసరం లేదు. భారత ఫెడరలిజాన్ని రాష్ట్రాలు- యూనియన్ సంభాషణలలో పాల్గొనే చర్చలుగా చూడటం అవసరమన్నారు.

“సులభభరితమైన సంభాషణలను 'మంచి'గా, ఘర్షణను 'చెడు'గా చూడకూడదు. యూనియన్, రాష్ట్రాల మధ్య సంభాషణలు స్పెక్ట్రం రెండు చివరల మధ్య ఉండాలి. "భారతీయులకు ఫెడరలిజం అనేది ఏకశిలా భావన కాదు కానీ బహుళ కోణాలను కలిగి ఉంది" అని CJI అన్నారు.

కోఆపరేటివ్ ఫెడరలిజం అనేది "అభివృద్ధి ఉమ్మడి లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి విభేదాలను తొలగించడానికి తీసుకొచ్చారు" కేంద్రం, రాష్ట్రాలు కలిసి పని చేసే పాలనా వ్యవస్థ అని ఆయన అన్నారు. ఒక చివరలో సహకార సమాఖ్యను ప్రోత్సహించే సహకార చర్చలు జరుగుతాయని, అయితే రాష్ట్రాలు, యూనియన్ మధ్య "మధ్యంతర పోటీ" మరొక చివర ఉంటుందని అన్నారు.

" ఫెడరలిజం మన దేశం అభివృద్ధి చెందడానికి రెండు రకాల సంభాషణలు సమానంగా ముఖ్యమైనవి. అందులో GSTని ప్రవేశపెట్టడం మెరుగైన ఉదాహరణ " అని CJI జోడించారు. 1990 తర్వాత, భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ మార్కెట్ సంస్కరణలకు లోనైనప్పుడు, ఆర్థిక వ్యవస్థ రాజకీయ చర్చ, కేంద్రాన్ని ఆక్రమించిందని ఆయన అన్నారు.

" GSTని ప్రతిబింబించేలా సాకారం చేసేలా రాజ్యాంగంలో చేసిన సవరణ, సహకార సమాఖ్య విధానానికి ఒక ప్రామాణిక ఉదాహరణగా నా దృష్టిలో ఉంది" అని చంద్రచూడ్ తెలిపారు. ‘భారత ఫెడరలిజంలో కోర్టులు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించాయి'. భారత ఫెడరలిజం సూత్రాలను అభివృద్ధి చేయడంలో న్యాయస్థానాలు కీలక పాత్ర పోషించాయని ప్రధాన న్యాయమూర్తి అన్నారు.

" ఈ అభివృద్ధిలో న్యాయస్థానాలు ముందంజలో ఉన్నాయి. గుర్తింపు సమర్థత పరంగా రాష్ట్రాల ప్రయోజనాలను పరిరక్షించడానికి సిద్ధాంతంలోని సూక్ష్మబేధాలను బయటకు తీసుకువస్తోంది" అని ఆయన అన్నారు. గత కొన్ని దశాబ్దాలలో, "రాష్ట్ర హక్కులు రక్షించబడటానికి, వివిధ వర్గాల గుర్తింపును పెంపొందించడానికి, ప్రాతినిధ్య విలువను ప్రోత్సహించడానికి న్యాయస్థానాలు ఫెడరలిజంపై బలమైన న్యాయశాస్త్ర ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ను రూపొందించాయి" అని ఆయన పేర్కొన్నారు. ప్రజాస్వామ్యం వాస్తవ కార్యాచరణ ద్వారా మన రాజ్యాంగం సమాఖ్య స్వభావం మార్పుకు గురైందని చంద్రచూడ్ అన్నారు.

భారత రాజ్యాంగం ఒక "పరివర్తన పత్రం" అని అన్నారు. CJI మాట్లాడుతూ.. వాతావరణ మార్పు, AI, డేటా గోప్యత, సైబర్ నేరాలు వంటి సమస్యలు సమాఖ్య యూనిట్ల ప్రాతిపదికగా ఉండే ప్రాదేశిక సరిహద్దులను అధిగమించాయని కూడా పేర్కొన్నారు.

"ఈ కొత్త సవాళ్లు యూనియన్, స్టేట్ సబ్జెక్ట్‌ల సంప్రదాయ రీతులకు సరిగ్గా సరిపోవు. కొన్ని భారతీయ రాష్ట్రాలు వాతావరణ మార్పుల వల్ల తీవ్రంగా ప్రభావితమవుతాయి, అయితే కొన్ని ఎక్కువ పరిమాణంలో వర్చువల్ లావాదేవీల కారణంగా సైబర్ దాడులకు గురయ్యే అవకాశం ఉంది" అని ఆయన చెప్పారు.

గడచిన సంవత్సరాలలో ఫెడరలిజం శాసన అధికారాల పరంగా దేశంలోని రాజకీయ వాస్తవాలకు సర్దుబాటు చేస్తే, రాబోయే సంవత్సరాల్లో ప్రజాస్వామ్యాన్ని, సమానత్వం, స్వేచ్ఛ, గౌరవం, సౌభ్రాతృత్వం రాజ్యాంగ ఆదర్శాలను పెంపొందించే దాని సామర్థ్యం ఆధారంగా కూడా మూల్యాంకనం చేయాలని చంద్రచూడ్ అభిప్రాయపడ్డారు.