చివరి చూపుల కోసం నంబాల కుటుంబీకుల ఎదురు చూపులు

నేపథ్యం

నంబాల కేశవరావు దళిత, బలహీన వర్గాల హక్కుల కోసం పోరాడిన విప్లవవాదిగా గుర్తింపు పొందారు. మావోయిస్టు ఉద్యమంలో కీలక నాయకుడిగా, ఆయన సిద్ధాంతాలు కొందరికి ఆదర్శప్రాయంగా, మరికొందరికి వివాదాస్పదంగా ఉన్నాయి. ఆయన మృతి తర్వాత సాంప్రదాయ హిందూ ధర్మం ప్రకారం అంత్యక్రియల కోసం మృతదేహాన్ని కుటుంబ సభ్యులకు అప్పగించాలని బంధువులు, సానుభూతిపరులు, పలు ప్రజాసంఘాలు డిమాండ్ చేస్తున్నాయి. అయితే ఈ ప్రక్రియలో అడ్డంకులు, ఆలస్యం కొనసాగుతున్నాయి.

ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని శ్రీకాకుళం జిల్లా కోటబొమ్మాళి మండలం జియ్యన్నపేట గ్రామానికి చెందిన నంబాల కేశవరావు, అలియాస్ బసవరాజు, ఛత్తీస్‌గఢ్‌లోని నారాయణ్‌పూర్ అటవీ ప్రాంతంలో మే 2025లో జరిగిన ఎన్‌కౌంటర్‌లో మృతి చెందారు. మావోయిస్టు పార్టీ జనరల్ సెక్రటరీగా ప్రసిద్ధి చెందిన విప్లవ నాయకుడు. ఈ సంఘటన తర్వాత ఆయన మృతదేహాన్ని కుటుంబ సభ్యులకు అప్పగించడంలో ఛత్తీస్‌గఢ్ పోలీసులు జాప్యం చేయడం, కోర్టు ఆదేశాలను బేఖాతరు చేయడం వంటి అంశాలు తీవ్ర వివాదాస్పదంగా మారాయి.

మృతదేహం అప్పగింతలో జాప్యం

మే 21, 2025న కేంద్ర హోం మంత్రి అమిత్ షా నంబాల కేశవరావు ఎన్‌కౌంటర్‌లో మరణించినట్లు ప్రకటించారు. ఎన్‌కౌంటర్ జరిగి వారం రోజులు గడిచినా, పోస్ట్‌మార్టం పూర్తయినా, ఛత్తీస్‌గఢ్ పోలీసులు మృతదేహాన్ని కుటుంబ సభ్యులకు అప్పగించడంలో ఆలస్యం చేస్తున్నారు. కేశవరావు సోదరుడు రాంప్రసాద్, బంధువు నంబాల రాజశేఖర్‌తో కలిసి మే 22న అంబులెన్స్‌లో నారాయణ్‌పూర్ వెళ్లినప్పుడు, పోలీసులు మృతదేహాన్ని అప్పగించడానికి నిరాకరించారు. శ్రీకాకుళం పోలీసులు రాజశేఖర్‌ను తిరిగి రావాలని హెచ్చరించారు. దీంతో వారు వెనుదిరగక తప్పలేదు.

కోర్టు ఆదేశాల ఉల్లంఘన

కుటుంబ సభ్యుల తరపున మే 23న హైకోర్టులో పిటిషన్ దాఖలైంది. మృతదేహాన్ని అప్పగించాలని హైకోర్టు ఆదేశించింది. మే 24న రాంప్రసాద్ మళ్లీ నారాయణ్‌పూర్ వెళ్లినప్పుడు, పోలీసులు పేపర్‌వర్క్ పూర్తి కాలేదని, పోలీస్ స్టేషన్, ఆసుపత్రికి తిప్పుతూ ఆలస్యం చేశారు. కోర్టు ఆదేశాలను అమలు చేయకపోవడంపై కుటుంబ సభ్యులు, సానుభూతిపరులు తీవ్ర విమర్శలు చేస్తున్నారు. మృతదేహాన్ని అప్పగించాలని హైకోర్టు స్పష్టంగా ఆదేశించినప్పటికీ, పోలీసులు దానిని పాటించకపోవడం చట్ట వ్యవస్థపై ప్రశ్నలు లేవనెత్తుతోంది. ఇది కేవలం ఛత్తీస్‌గఢ్ పోలీసుల నిర్ణయం కాదని, కేంద్ర లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వ ఉన్నతాధికారుల సూచనలు ఉండవచ్చని ఊహాగానాలు ఉన్నాయి.

మంత్రి అచ్చన్నాయుడు పాత్ర

రాష్ట్ర వ్యవసాయ శాఖ మంత్రి కింజరాపు అచ్చన్నాయుడు జియ్యన్నపేట గ్రామం ఉన్న టెక్కలి నియోజకవర్గానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నారు. ఆయన కూడా రాజశేఖర్‌కు ఫోన్ చేసి తిరిగి రావాలని సూచించారని ఆరోపణలు ఉన్నాయి. దీనిపై మంత్రిపై విమర్శలు వస్తున్నాయి. గతంలో అచ్చన్నాయుడు ESI హాస్పిటల్ టెండర్ కుంభకోణం, స్కిల్ స్కామ్‌లలో నిందితుడిగా ఉన్నప్పుడు కొందరు సమర్థించగా, మరికొందరు వ్యతిరేకించారు. అదే విధంగా కేశవరావు సిద్ధాంతాలు కొందరికి సమర్థనీయంగా, మరికొందరికి వ్యతిరేకంగా ఉన్నాయి. అయితే సాంప్రదాయ ధర్మం ప్రకారం మృతదేహాన్ని అప్పగించడంలో మంత్రి బాధ్యత తీసుకోవాలని కుటుంబ సభ్యులు డిమాండ్ చేస్తున్నారు.

ప్రభుత్వం, పోలీసుల వైఖరి

ఛత్తీస్‌గఢ్ పోలీసులు మృతదేహం అప్పగింతలో ఆలస్యం చేయడానికి స్పష్టమైన కారణాలు చెప్పలేదు. పేపర్‌వర్క్ పూర్తి కాలేదని, ప్రొసీజర్‌లు పాటించాల్సి ఉందని సాకులు చెబుతున్నారు. అయితే ఇది కేవలం సాంకేతిక సమస్య కాదని, ప్రభుత్వ ఉన్నతాధికారుల సూచనల మేరకు ఈ ఆలస్యం జరుగుతుందని కొందరు ఆరోపిస్తున్నారు. నంబాల కేశవరావు మావోయిస్టు ఉద్యమంలో కీలక నాయకుడు కావడం, ఆయన సిద్ధాంతాలు ప్రభుత్వ వ్యతిరేక కార్యకలాపాలతో ముడిపడి ఉండటం వల్ల, ప్రభుత్వం ఈ విషయంలో కఠిన వైఖరి అవలంబిస్తున్నట్లు కనిపిస్తోంది.

మావోయిస్టుల మృత దేహాలు నారాయణపూర్ హాస్పిటల్ మార్చురీలో ఉన్నట్లు నంబాల ఢిల్లీశ్వర్రావు మే 25వ తేదీ రాత్రి 8-30 టైం లో చెప్పారు. తర్వాత అదే నారాయణపూర్ అడిషనల్ SP స్వయంగా ప్రెస్ మీట్ పెట్టటి శవాలు దహనం చేసినట్లు బహిరంగంగా సాధికారిక ప్రకటన చేసిన వీడియో విడుదల చేశారు. అది చాలా సందేహం కలిగిస్తోంది. బంధువులు అక్కడి నుంచి వెళ్లిపోయేందుకు పోలీసులు వేసిన ఎత్తుగడలో భాగమని బంధువులు భావిస్తున్నారు. ఆస్పత్రి చుట్టుపక్కల మృతుల బంధువులు ఉన్నారు. వారి కళ్లుగప్పి పోలీసులు శవాలను తీసుకుపోయి కాల్చేశామని చెప్పటం తప్పుదోవ పట్టించడమేననే చర్చ జరుగుతోంది. ఏపీ హైకోర్టులో కోర్టు దిక్కార కేసు దాఖలు చేయడానికి ప్రయత్నం జరిగింది. స్వల్ప సాంకేతిక కారణాలతో వాయిదా పడింది. అది విచారణకు రాకముందే దహనం చేసి వుంటారనే సందేహాన్ని అడిషనల్ SP కల్పించేలా ప్రకటన చేశారని బంధువులు భావిస్తున్నారు.

ఎస్పీ ఆఫీస్ ముందు కుటుంబ సభ్యుల ఆందోళన

చత్తీస్ఘడ్ లోని నారాయణపూర్ ఎన్ కౌంటర్ లో మరణించిన మావోయిస్టు పార్టీ నాయకులు నంబాల కేశవరావు, సజ్జా నాగేశ్వరరావు, విజయలక్ష్మి, సంగీత, రాజేష్ బంధువులు వారం రోజులుగా తమ వారి శవాల కోసం ఎదురు చూస్తున్నారు. వారం రోజులుగా తమ వారి శవాలను కేంద్ర, చత్తీస్ఘడ్ ప్రభుత్వాల నిర్ణయం మేరకు పోలీసులు బంధువులకు అప్పగించడం లేదు. దీంతో విసిగిన బంధువులు పోలీసుల వైఖరిని నిరసిస్తూ మే 26న ఉదయం 11.30 గంటలకు నారాయణపూర్ ఎస్పి ఆఫీస్ ముందు ఆందోళనకు దిగారు.

తమ్ముడి డెడ్ బాడీకి అంత్య క్రియలు చేసే అవకాశం కల్పించరా?

మమ్మల్ని వదిలి వెళ్లి నాలుగు దశాబ్ధాలైంది. మా తమ్ముడు నంబాల కేశవరావు నక్సలైట్ రాజకీయాలను నేను, మా కుటుంబ సభ్యులు ఎప్పుడూ ఏకీభవించలేదు. నాలుగు దశాబ్దాల క్రితం ఇల్లు విడిచి వెళ్లిన మా తమ్ముడు శవంగా మారాడు. ఇప్పుడైనా డెడ్ బాడీనీ మా పిల్లలకు చూపించి దహన సంస్కారాలు చేయాలని ఆరు రోజులుగా మేము చేస్తున్న ప్రయత్నాలు ఏవీ ఈ డెమొక్రటిక్ ఇండియాలో సాధ్యం కావడం లేదని కేశవరావు సోదరుడు ఢిల్లీశ్వరరావు ఆవేదన వ్యక్తం చేశారు. డెడ్ బాడీని అడగటమే నేరమైతే నాతో సహా మా కుటుంబ సభ్యులను నక్సలైట్లుగా బావించి కాల్చి చంపండని ఒక మీడియాతో మాట్లాడుతూ అనటం పలువురిని ఆవేదనకు గురిచేసింది.

మావోయిస్టు నేపథ్యం ప్రభావం

నంబాల కేశవరావు మావోయిస్టు ఉద్యమ నాయకుడిగా, ప్రభుత్వ వ్యతిరేక కార్యకలాపాల్లో పాల్గొన్న వ్యక్తిగా గుర్తింపు పొందారు. ఈ నేపథ్యంలో ఆయన మృతదేహాన్ని అప్పగించడం ద్వారా సానుభూతిపరులు, ఉద్యమ సభ్యులు దానిని రాజకీయంగా ఉపయోగించుకునే అవకాశం ఉందని ప్రభుత్వం భావిస్తుండవచ్చు. ఈ భయం వల్ల ఆలస్యం జరుగుతుందని కొందరు అభిప్రాయపడుతున్నారు.

కుటుంబ సభ్యుల ఆవేదన

కేశవరావు సోదరుడు రాంప్రసాద్, బంధువు రాజశేఖర్‌లు మృతదేహాన్ని స్వస్థలానికి తీసుకెళ్లి, సాంప్రదాయ పద్ధతిలో అంత్యక్రియలు నిర్వహించాలని కోరుతున్నారు. వారి ఆవేదనలో భాగంగా కుటుంబ సభ్యులందరికీ ఆఖరి చూపు దక్కాలని వారు డిమాండ్ చేస్తున్నారు. పోలీసుల నిరాకరణ, శ్రీకాకుళం పోలీసుల హెచ్చరికలు, మంత్రి అచ్చన్నాయుడు సూచనలు వంటివి కుటుంబ సభ్యులకు చేదు అనుభవంగా మిగిలాయి. హైకోర్టు ఆదేశాల తర్వాత కూడా ఫలితం లేకపోవడంతో, మరోసారి హైకోర్టును ఆశ్రయించేందుకు కుటుంబ సభ్యులు సిద్ధమవుతున్నారు.

సాంప్రదాయం vs రాజకీయం

భారతీయ ధర్మం ప్రకారం మృతదేహాన్ని కుటుంబ సభ్యులకు అప్పగించి అంత్యక్రియలు నిర్వహించడం సాంప్రదాయం. ఈ సాంప్రదాయాన్ని అనుసరించాలని కుటుంబ సభ్యులు, సానుభూతిపరులు పట్టుబడుతున్నారు. అయితే నంబాల కేశవరావు మావోయిస్టు నేపథ్యం కారణంగా, ప్రభుత్వం దీనిని రాజకీయ కోణంలో చూస్తున్నట్లు కనిపిస్తోంది. గతంలో ఇలాంటి ఎన్‌కౌంటర్‌లలో మృతి చెందిన వారి మృతదేహాలను కుటుంబ సభ్యులకు అప్పగించిన సందర్భాలు ఉన్నాయి. కానీ కేశవరావు విషయంలో ప్రభుత్వం మొండి వైఖరి అవలంబిస్తుండటం విమర్శలకు దారితీస్తోంది.

మంత్రి బాధ్యత

కేశవరావు స్వగ్రామం జియ్యన్నపేట. మంత్రి అచ్చన్నాయుడు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న టెక్కలి నియోజకవర్గంలో ఉంది. ఈ నేపథ్యంలో మృతదేహం అప్పగింతలో ఆటంకాలు తొలగించడంలో మంత్రి కీలక పాత్ర పోషించాలని స్థానికులు భావిస్తున్నారు. అయితే ఆయన సూచనలు కుటుంబ సభ్యులకు వ్యతిరేకంగా ఉన్నాయని ఆరోపణలు ఉన్నాయి. ఇది వివాదాస్పదంగా మారింది.

నంబాల కేశవరావు మృతి, ఆయన మృతదేహం అప్పగింత విషయంలో జరుగుతున్న ఆలస్యం, కోర్టు ఆదేశాల ఉల్లంఘన, మంత్రి అచ్చన్నాయుడు పాత్రపై విమర్శలు వంటివి ఈ సంఘటనను సంక్లిష్టమైన, వివాదాస్పదమైన అంశంగా మార్చాయి. ఒకవైపు సాంప్రదాయ హిందూ ధర్మం ప్రకారం మృతదేహాన్ని అప్పగించాలని కుటుంబ సభ్యులు డిమాండ్ చేస్తుండగా, మరోవైపు ప్రభుత్వం, పోలీసులు రాజకీయ, భద్రతా కారణాలతో ఆలస్యం చేస్తున్నట్లు కనిపిస్తోంది. ఈ పరిస్థితిలో కుటుంబ సభ్యులు మరోసారి హైకోర్టును ఆశ్రయించేందుకు సిద్ధమవుతున్నారు. ఈ విషయంలో న్యాయం ఎప్పుడు, ఎలా జరుగుతుందనేది రాబోయే రోజుల్లో స్పష్టమవుతుంది. ఈ సమస్యలో మానవీయ కోణం, రాజకీయ ఒత్తిళ్లు, చట్టపరమైన ఆదేశాల అమలు వంటి అంశాలు కీలకంగా ఉన్నాయి. కేశవరావు సిద్ధాంతాలు, ఉద్యమం వివాదాస్పదమైనప్పటికీ, సాంప్రదాయ ధర్మం ప్రకారం కుటుంబ సభ్యుల హక్కును గౌరవించాలనే డిమాండ్‌కు బలమైన మద్దతు ఉంది.