బ్రిటీష్ కాలంలో స్థాపించిన భారత సివిల్ సర్వీసెస్ (ICS) వ్యవస్థ నీడలో ఆధునిక భారత పౌర సేవలు రూపొందుతాయి. ఈ వ్యవస్థ గొప్పతనం దాని జాతీయ సమైక్యత, నిష్పాక్షికతలో ఉంది. దేశంలోని వివిధ రాష్ట్రాల నుంచి వచ్చిన అధికారులు ఇతర రాష్ట్రాలలో సేవలందిస్తూ, ప్రాంతీయ భేదాలను అధిగమించి జాతీయ దృక్పథంతో పనిచేస్తారు. ఈ విధానం బ్రిటీష్ కాలంలో సర్ చార్లెస్ ట్రెవెల్యన్, లార్డ్ మెకాలే వంటి వారి ఆలోచనల ఆధారంగా రూపొందింది. ఇది 1858 గవర్నమెంట్ ఆఫ్ ఇండియా యాక్ట్ ద్వారా అధికారిక రూపం సంతరించుకుంది. ఈ వ్యవస్థ లక్ష్యం నీతి, నిష్పాక్షికత, సమర్థవంతమైన పరిపాలనను నిర్ధారించడం.
ఇండియన్ సివిల్ సర్వీసెస్ డే
భారతదేశంలో ప్రతి సంవత్సరం ఏప్రిల్ 21న సివిల్ సర్వీసెస్ డే జరుపుకుంటారు. ఈ రోజును 1947లో సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ గౌరవార్థం ఎంపిక చేశారు. ఆయన ఈ రోజున గుజరాత్‌లోని నడియాద్‌లో సివిల్ సర్వీస్ శిక్షణ పొందుతున్న వారిని ఉద్దేశించి "స్టీల్ ఫ్రేమ్ ఆఫ్ ఇండియా"గా సివిల్ సర్వీసెస్‌ను అభివర్ణించారు. 2006లో భారత ప్రభుత్వం ఈ రోజును సివిల్ సర్వీసెస్ డేగా అధికారికంగా ప్రకటించింది. ఈ రోజు ఉద్దేశం సివిల్ సర్వెంట్ల సేవలను గుర్తించడం, వారి నిబద్ధతను బలోపేతం చేయడం, ప్రజా సేవలో వారి బాధ్యతలను గుర్తు చేయడం.
బ్రిటీష్ కాలంలో సివిల్ సర్వీసెస్ రూపకల్పన
బ్రిటీష్ వారు సివిల్ సర్వీసెస్‌ను ఒక శాశ్వత, నిష్పాక్షిక, సమర్థవంతమైన పరిపాలనా వ్యవస్థగా రూపొందించారు. ఈ వ్యవస్థ ముఖ్య లక్షణం ఏమిటంటే... అధికారులు రాజకీయ ఒత్తిళ్లకు లోనుకాకుండా స్వతంత్రంగా పనిచేయగలిగే విధంగా రూపొందించారు. ఈ విధానం భారత స్వాతంత్ర్యం తర్వాత కూడా కొనసాగింది. రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 311 ద్వారా సివిల్ సర్వెంట్లకు రక్షణ కల్పించబడింది.
నేటి భారతదేశంలో సివిల్ సర్వెంట్లు సవాళ్లు ఎదుర్కోవాల్సి వస్తోంది?
ఒక వైపు గౌరవనీయమైన వృత్తిగా కొనసాగుతున్నప్పటికీ, మరోవైపు రాజకీయ ఒత్తిళ్లు, అవినీతి ఆరోపణలు, పాలకుల నుంచి వచ్చే అడ్డంకుల వల్ల సవాళ్లను ఎదుర్కొంటోంది. సివిల్ సర్వెంట్లు విధానాలను రూపొందించడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తారు. కానీ కొన్ని సందర్భాలలో వారి సలహాలు, సూచనలు పాలకులు పట్టించుకోవడం లేదు. రాజకీయ నాయకులు తమ రాజకీయ లబ్ధి కోసం సివిల్ సర్వెంట్లపై ఒత్తిడి తెచ్చే సందర్భాలు పెరిగాయి. ఈ పరిస్థితి సివిల్ సర్వెంట్ల స్వతంత్రతను దెబ్బతీస్తోంది.
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో సివిల్ సర్వెంట్ల పరిస్థితి
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో సివిల్ సర్వెంట్ల పరిస్థితి మరింత సంక్లిష్టంగా ఉంది. గత, ప్రస్తుత ప్రభుత్వాల హయాంలో సివిల్ సర్వెంట్లపై ఆరోపణలు, అరెస్టులు, బదిలీలు సర్వసాధారణంగా మారాయి. ఉదాహరణకు గత ప్రభుత్వంలో కొంతమంది సీనియర్ IAS, IPS అధికారులపై అవినీతి ఆరోపణలతో కేసులు నమోదయ్యాయి. కొందరు అరెస్టయ్యారు. ప్రస్తుత ప్రభుత్వంలో కూడా ఇలాంటి ధోరణి కొనసాగుతోంది. కొందరు అధికారులకు పోస్టింగ్‌లు లేకుండా వేచి చూడాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడింది. ఈ చర్యలు రాజకీయ ప్రతీకారంగా లేదా అధికారులను నియంత్రించే ప్రయత్నంగా చూడాల్సి ఉంటుంది.
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పాలకులు సివిల్ సర్వెంట్ల సలహాలను విస్మరించడం, వారిని "పనికిరాని వారు"గా చూడటం వల్ల పరిపాలనా సామర్థ్యం దెబ్బతింటోంది. ఉదాహరణకు రాష్ట్రంలో ఇటీవల రాజధాని మార్పిడి, ఆర్థిక సంక్షోభం, ఇతర విధానపరమైన సమస్యలపై సివిల్ సర్వెంట్లు సమర్థవంతమైన సలహాలు ఇచ్చినప్పటికీ, రాజకీయ ఒత్తిళ్ల వల్ల ఆ విధానాలు అమలుకు నోచుకోలేదు. ఈ పరిస్థితి అధికారుల మనోధైర్యాన్ని దెబ్బతీస్తూ, వారిని రాజకీయ ఒత్తిళ్లకు లోనయ్యేలా చేస్తోంది.
ఈ పరిణామాలను ఎలా చూడాలి?
సివిల్ సర్వీసెస్ స్వతంత్రతను కాపాడటం రాజ్యాంగ లక్ష్యం అయినప్పటికీ, రాజకీయ నాయకులు తమ అజెండాను అమలు చేయడానికి అధికారులను ఉపయోగించుకుంటున్నారు. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ఈ ధోరణి స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. ఇక్కడ ప్రభుత్వ మార్పిడితో అధికారుల బదిలీలు, శిక్షలు సాధారణమయ్యాయి. కొన్ని సందర్భాలలో అవినీతి ఆరోపణలు నిజమైనప్పటికీ, చాలా సందర్భాలలో ఇవి రాజకీయ ప్రతీకారంగా ఉంటున్నాయి. ఇది సివిల్ సర్వీసెస్ పై ప్రజల విశ్వాసాన్ని దెబ్బతీస్తుంది. సివిల్ సర్వెంట్ల సలహాలు, సూచనలు విస్మరించబడటం వల్ల రాష్ట్రంలో అభివృద్ధి కార్యక్రమాలు, విధాన నిర్ణయాల అమలు బలహీనపడుతున్నాయి. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ఇటీవల ఆర్థిక సంక్షోభం, అభివృద్ధి స్తబ్దత ఈ సమస్యను స్పష్టం చేస్తున్నాయి. సివిల్ సర్వీసెస్ వ్యవస్థను బలోపేతం చేయడానికి, అధికారుల స్వతంత్రతను కాపాడటానికి, రాజకీయ ఒత్తిళ్లను తగ్గించడానికి సంస్కరణలు అవసరం. ఉదాహరణకు బదిలీలు, పదవీ విరమణలలో పారదర్శకత, అధికారులకు రక్షణ కల్పించే చట్టాలు అవసరం.
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో నిర్దిష్ట అంశాలు
గత ప్రభుత్వం మూడు రాజధానుల ప్రతిపాదన, ప్రస్తుత ప్రభుత్వం అమరావతి రాజధానిగా పునరుద్ధరణ నిర్ణయాలలో సివిల్ సర్వెంట్ల సలహాలు పెద్దగా పరిగణనలోకి తీసుకోలేదు. ఈ విషయంలో అధికారులు రాజకీయ ఒత్తిళ్లకు లోనయ్యారు. గత ప్రభుత్వంలో భూ కేటాయింపు, ఇసుక తవ్వకం వంటి అంశాలలో కొంతమంది సివిల్ సర్వెంట్లపై ఆరోపణలు వచ్చాయి. ప్రస్తుత ప్రభుత్వం కూడా గత ప్రభుత్వంలో పనిచేసిన కొందరు అధికారులను లక్ష్యంగా చేసుకుంది. ప్రభుత్వం మారినప్పుడు కొంతమంది సీనియర్ అధికారులకు పోస్టింగ్‌లు లేకుండా వేచి చూడాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడింది. ఇది వారి సామర్థ్యాన్ని వృథా చేస్తోంది.
సివిల్ సర్వెంట్లుగా ఉన్న వారు ప్రభుత్వ నిర్ణయాలు, పోకడలపై మాట్లాడలేకపోతున్నారు. రిటైర్డ్ అయిన వారు కూడా ప్రభుత్వ తీరును ప్రశ్నించడం కానీ, సలహాలు, సూచనల వంటివి ఇవ్వడానికి కూడా ముందుకు రావడం లేదు. అంటే పాలకుల ధోరణి ఎలా ఉందో అర్థం చేసుకోవచ్చు.
సివిల్ సర్వీసెస్ వ్యవస్థ భారతదేశ పరిపాలనలో ఒక బలమైన స్తంభంగా కొనసాగుతున్నప్పటికీ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో రాజకీయ ఒత్తిళ్లు, అవినీతి ఆరోపణలు, పాలకుల నుంచి సలహాల విస్మరణ వల్ల ఈ వ్యవస్థ బలహీనపడుతోంది. ఈ సమస్యలను పరిష్కరించడానికి సివిల్ సర్వీసెస్‌లో పారదర్శకత, స్వతంత్రత, రక్షణ కల్పించే సంస్కరణలు అవసరం. సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ కలలు కన్న "స్టీల్ ఫ్రేమ్" బలాన్ని కాపాడుకోవడం దేశ అభివృద్ధికి కీలకం.