బుద్ధగయలో 6 రోజుల ధ్యాన జ్ఞాన మార్గం
మరచిపోలేని ఆధ్యాత్మిక యాత్ర;
మా మహాబోధి బుద్ధ గయ యాత్ర – ఆధ్యాత్మిక యాత్ర అనుభవాలను మీతో పంచుకుంటున్నాను.
హైదరాబాద్ నుండి బుద్ధగయ వరకు మా ఆధ్యాత్మిక యాత్ర 2 మార్చ్ 2025న ప్రారంభమై, 7 మార్చ్ 2025న ముగిసింది. ఈ యాత్రలో హైదరాబాద్, వరంగల్, మహబూబ్నగర్ మరియు చుట్టుపక్కల ప్రాంతాల నుండి మొత్తం 20 మంది సభ్యులు పాల్గొన్నారు. ఇది ఒక మనసంతృప్తి ఇచ్చే ఆధ్యాత్మిక ప్రయాణంగా మాకు గుర్తుండిపోయే అనుభవంగా మిగిలింది. మీతో ఆ యాత్రావిశేషాలు పంచుకోవడానికి సంతోషం వెలిబుచ్చుతూ ..
మొదటి రోజు:
ప్రతిమా ట్రావెల్స్ కిశోర్ గారి సూచనలతో, ఉదయం 4 గంటల ప్రాంతంలో అందరం హైదరాబాద్ ఎయిర్పోర్ట్కు చేరుకున్నాము. చెక్-ఇన్ ప్రక్రియ పూర్తయిన తర్వాత, బోర్డింగ్ రూమ్కు వెళ్లి సమయానికి మా ఫ్లైట్ బయలుదేరి కోల్కతా చేరుకుంది. హైదరాబాద్ నుండి బుద్ధగయకు నేరుగా విమాన సదుపాయం లేకపోవటంతో, మేము కోల్కతా మీదుగా ప్రయాణించాల్సి వచ్చింది.
కోల్కతా ఎయిర్పోర్ట్లో అల్పాహారం చేసుకుని, అక్కడ బుద్ధగయ వైపు వెళ్తున్న అనేక మంది యాత్రికులను చూడడం ఆసక్తికరంగా అనిపించింది. ముఖ్యంగా వియత్నాం వంటి ఆసియా దేశాల నుండి వచ్చిన యాత్రికులు, వారి ప్రత్యేక వస్త్రధారణ, తలకు ధరించిన త్రికోణాకార టోపీలు మన మనసులను ఆకట్టుకున్నాయి.
బోర్డింగ్ పాయింట్ మారడం, అలాగే ఫ్లైట్ ఆలస్యంగా ప్రారంభమవడంతో కొంత జాప్యంగా బుద్ధగయలో ల్యాండింగ్ అయ్యాము. లగేజ్ తీసుకున్న తర్వాత ఎయిర్పోర్ట్ వెలుపల అందరం కలసి ఒక గ్రూప్ ఫోటో తీనుకున్నాము. అనంతరం ప్రతిమ ట్రావెల్స్ వారు ఏర్పాటు చేసిన టెంపో వాన్ ద్వారా మధ్యాహ్నం 1:15 ప్రాంతంలో కటోర్వా వద్ద ఉన్న మా వసతి గృహానికి చేరుకున్నాము. అదే స్థలం మాకు ధ్యానమందిరంగా, నివాసంగా సేవలందించింది.
కటోర్వాలో ఉన్న బుద్ధవిహార ధ్యానమందిరానికి చేరుకున్న వెంటనే, మమ్మల్ని మందిరం బయటే బడే బంతిగారు బయటికి వచ్చి కలిశారు ఎంతో ఆత్మీయతతో పలకరించారు. మా సమూహానికి ఆశీర్వాదం ఇచ్చి, ధ్యానమందిరంలోని వసతి గృహ సదుపాయాల గురించి వివరించారు. అక్కడే ఉన్న బౌద్ధ బిక్కులను కూడా పరిచయం చేయడంతో మాకు ఆధ్యాత్మిక వాతావరణం స్పష్టంగా అనిపించింది.
ముందుగానే అన్ని ఏర్పాట్లు చేసి ఉంచడంతో మేమందరమూ మా గదులకు వెళ్లి, బడే బంతిగారు చెప్పిన ప్రకారం మా సామాను అమర్చుకున్నాం. ఫ్రెషప్ అయ్యిన తర్వాత అందరం కలిసి మధ్యాహ్న భోజనానికి ఉపక్రమించాం. అక్కడ వడ్డించిన భోజనం ఎంతో సాత్వికంగా ఉండి, మనస్సుకు ప్రశాంతతను కలిగించింది.
ప్రయాణం వల్ల కాస్త అలసట ఉన్నందున, భోజనానికి తర్వాత సాయంత్రం వరకూ విశ్రాంతి తీసుకున్నాం. ఈ సమయంలో కొందరు బడే బంతిగారిని కలిసారు. ఆయన ఎల్లప్పుడూ నవ్వుతూ, స్నేహపూర్వకంగా మాట్లాడే స్వభావం మాకు ఎంతో సంతోషాన్ని కలిగించింది. ఆయన మాటల్లో ఆధ్యాత్మికతతో పాటు, జీవిత పాఠాలు కూడా నిగూఢంగా ఉండేవి.
సాయంత్రం వేళ తేనీరు, స్వల్పమైన అల్పాహారం వడ్డించడమైంది. తేనీరు తరువాత, మేము సాయంత్రం మహాబోధి విహార ప్రధాన ఆలయాన్ని దర్శించడానికి బయలుదేరాము. బడే బంతి గారు స్వయంగా దగ్గరుండి, మాకు రవాణా సదుపాయాలు సమకూర్చి, ఈ పవిత్రమైన స్థానాన్ని శాంతతతో దర్శించేందుకు ఏర్పాట్లు చేశారు. ఆ ఆలయ పరిసరాల్లోకి ప్రవేశించిన ప్రతిక్షణమూ మనస్సు ప్రశాంతంగా మారింది. బుద్ధుని బోధి వృక్షాన్ని ఎదురుగా చూసి, అక్కడ నిశ్శబ్దంగా కూర్చుని కొన్ని నిమిషాలు ధ్యానించడమంటే… అది మాటలలో వ్యక్తం చేయలేని ఆధ్యాత్మిక అనుభూతి. శతాబ్దాల క్రితం బుద్ధుడు అందించిన సందేశాన్ని స్పృశించగలగిన ఈ సందర్శన మనలో గాఢమైన భావోద్వేగాన్ని, ధర్మం పట్ల మరింత నిబద్ధతను కలిగించింది.
సాధారణంగా బిక్కులు రాత్రి భోజనం చేయరు — పళ్లరసం తీసుకుని రోజును ముగిస్తారు. కానీ బడే బంతిగారు మా జీవన శైలి, అవసరాలను పరిగణలోకి తీసుకుని, మాకు ప్రత్యేకంగా రాత్రి భోజన ఏర్పాట్లు చేశారు. ఇది ఆయన సహానుభూతిని ప్రతిబింబించింది.
రాత్రి 8 గంటలకు మేమందరం బడే బంతిగారి సమక్షంలో సమావేశమయ్యాము. తదుపరి మూడు రోజుల్లో జరిగే ధ్యాన కార్యక్రమాలు, ఆశ్రమ నియమాలు, పాటించవలసిన నియమావళి గురించి వివరించారు. ముఖ్యంగా ఆ మూడు రోజుల్లో మొబైల్ ఫోన్లను ఆశ్రమానికి అప్పగించి, ఆత్మలోనికి నిమగ్నమవ్వాలని సూచించారు. మేమూ మన కుటుంబాలకు ముందుగానే సమాచారం ఇచ్చి, ప్రశాంతంగా ధ్యానానికి సిద్ధమయ్యాము.
పచ్చని ప్రదేశంలో ధ్యానం
కటోర్వాలో ఉన్న బౌద్ధ విహారం ధ్యానమందిరం పల్లె వాతావరణంలో, పచ్చిక బయళ్ల మధ్య నిర్మించబడినది. ఇది పూర్తిగా కాలుష్య రహితమైన, శాంతియుత ప్రదేశంగా మాకు ఆధ్యాత్మిక ధ్యానానికి ఒక పావన ప్రేరణగా అనిపించింది. చుట్టూ కొన్ని ఇతర బౌద్ధ ఆధ్యాత్మిక మందిరాలు కూడా ఉండటం వల్ల ప్రాంతం అంతా ధ్యానానికే అంకితమై ఉన్నట్టు అనిపించింది.
మేము మార్చి నెల మొదటి వారంలో అక్కడికి వెళ్లినందున, సాయంత్ర వేళల్లో కొద్దిగా చలితో కూడిన వాతావరణాన్ని ఆస్వాదించగలిగాము. పచ్చని ప్రకృతి, నిశ్శబ్దమైన పరిసరాలు ధ్యానానికి అద్భుతమైన నేపథ్యంగా మారాయి.
మాకు ధ్యాన సమయానికి పాటించవలసిన నియమావళి చాలా సుద్దిగా, క్రమబద్ధంగా ఉండేది. ప్రతి రోజు ఉదయం 4:30 గంటలకు గంట మోగించడమవుతోన్నది. మేమంతా నిద్రలేచి, కాలకృత్యాలు ముగించుకుని ఉదయం 5 గంటలకు ధ్యాన మందిరానికి చేరుకొని ధ్యానంలో పాల్గొనవలసి ఉండేది. గంట పాటు కొనసాగే ఈ ధ్యాన అనంతరం, బుద్ధ భగవానుని ప్రార్థన కార్యక్రమం జరుగుతుంది. ఈ రోజు ప్రారంభ కార్యక్రమం 6:30 నిమిషాలకు ముగుస్తుంది.
తర్వాత అల్పాహారం, గదుల శుభ్రపరిచే పని, బట్టలు ఉతకడం, స్నానాది వ్యవహారాలను పూర్తిచేసిన తర్వాత 8:45కు మళ్లీ ధ్యానంలో నిమగ్నం కావాలి. మధ్యలో ఒక చిన్న విరామం తర్వాత, మధ్యాహ్నం 12 గంటల వరకూ ధ్యానం కొనసాగుతుంది. ఆ తర్వాత భోజనం, విశ్రాంతి తీసుకునే సమయం ఉంటుంది.
మళ్లీ 1:45 నిమిషాలకు ధ్యానం ప్రారంభమై సాయంత్రం 5 గంటల వరకూ కొనసాగుతుంది. అనంతరం తేనీరు, స్వల్ప ఉపహారంతో ఓ చిన్న విరామం తర్వాత 6 నుండి 7 గంటల వరకూ మళ్లీ ధ్యాన కార్యక్రమం ఉంటుంది. రాత్రి భోజనం అనంతరం ఒక గంట ధ్యానం లేదా బడే బంతిగారి ప్రవచనం జరుగుతుంది. రాత్రి 9 గంటల ప్రాంతంలో నిద్రకు ఉపకర్మగా రోజు ముగుస్తుంది.
రెండవ రోజు - ధ్యానము 1
ఈ రోజు పూర్తిగా ధ్యానం, బుద్ధ చింతన, మరియు మనో వికాసానికి అంకితమైనది. ఈ ధ్యాన దినంలో బడే బంతేజీ మాకు బోధించిన విషయాలు, మాలో శారీరక, మానసిక శాంతిని నింపిన విధానం మరచిపోలేనిది.
ఉదయం ధ్యానంలో బుద్ధుని ధ్యాన తత్వాలను వివరించడమే కాకుండా, ఆయన తత్వాన్ని మన హృదయంలో ధ్యాన సమయంలో అనుభవించడంపై ప్రత్యేక దృష్టి సారించబడింది. మానసిక వికాసం, శ్రద్ధతో జీవించడం (mindfulness), మన హృదయంలోని 6వ ఇంద్రియ భావన — ఇవన్నీ మాకు బుద్ధుని అనుసంధానాన్ని మరింత బలంగా అనిపించించాయి.
పంచశీలలు, అష్టశీలలు, అవి అనుసరించాల్సిన అవసరం, మన జీవన నైతికతపై ఇవి కలిగించే ప్రభావం గురించి చర్చించబడింది. ఆరోగ్యవంతమైన జీవన శైలి, తక్కువ భోజనం వల్ల కలిగే లాభాలు, శరీరాన్ని గౌరవిస్తూ జీవించడంపై మార్గనిర్దేశనం అందించారు. నడిచే ధ్యానం (Walking Meditation) మీద స్పష్టమైన అవగాహన ఇచ్చారు. మన每 అడుగు ధ్యానంగా మారేలా, దానికి కలిగే లాభాలు — శరీర చైతన్యం, మనోనిగ్రహం, శ్వాసపై శ్రద్ధ — అన్నీ చర్చించబడ్డాయి.
శారీరక నొప్పులపై ప్రశ్నలు అడిగి, దానికి సమాధానాలుగా శరీరాన్ని "గాలి మూలకం"గా (Air element) చూడటం, శ్వాసను ఒక యంత్రంలా (breathing machine) భావించి గమనించటం, దానితో శరీరాన్ని విడగొట్టుకుని తత్వాన్ని అవగాహన చేయడం గురించి వివరించారు. ధమ్మ, విపాసన, సమ్మ సుత్త పారాయణం, మరియు "మూర్ఖులతో కలవడం ఎలా తగ్గించుకోవాలి?" వంటి ప్రాథమిక జీవన చర్చలు కూడా జరిగాయి. మన జీవితాన్ని సరళంగా, శాంతిగా తీర్చిదిద్దుకోవడం కోసం అవసరమైన సూచనలు అందించబడ్డాయి.
ఈ అన్ని అంశాలపై చర్చ తరువాత, సాయంత్రం సమయానికి ఒక సంవత్సర బౌద్ధ డిప్లొమా కోర్సుల పరిచయం కూడా జరిగింది. బౌద్ధ మార్గాన్ని మరింత లోతుగా తెలుసుకోవాలనుకునే వారి కోసం ఇది ఓ గొప్ప అవకాశంగా గుర్తించబడింది. ఈ రోజంతా మాకు బుద్ధుని సాన్నిహిత్యం అనుభూతమైంది. ధ్యానం అంతరంగంలోకి తీసుకెళ్లింది. బుద్ధుని మాటల మౌనం, మన హృదయంలో మార్గదర్శిగా మారింది.
మూడవ రోజు - ధ్యానము 2
బుద్ధగయా బుద్ధవిహార ధ్యాన యాత్రలో రెండవ రోజు మరింత లోతైన ఆధ్యాత్మిక అనుభవాలను అందించింది. ఈ రోజు ధ్యాన విధానాలు, వాటి ప్రాముఖ్యత, మరియు మనస్సు శాంతికి అవి కలిగించే విలువలపై బౌద్ధ బిక్కులు మాకు చక్కగా వివరించారు.
ధ్యానము అంటే ఏమిటి? అనే సాధారణమైన ప్రశ్న నుండే ఆ రోజు ప్రారంభమైంది. ధ్యానం అంటే కూర్చుని కళ్ళు మూసుకోవడం కాదని, అది మనస్సును చూసే విద్య అని వివరించారు. మనోనిగ్రహం, శ్వాసపై శ్రద్ధ, లోతైన ఆత్మచింతన – ఇవే ధ్యానానికి ఆధారాలు అని చెప్పారు.
ఈ రోజు ముఖ్యంగా వివిధ రకాల ధ్యానాలను పరిచయం చేశారు:
- శ్వాస ధ్యానం (Breath Meditation) – శ్వాసలో ప్రవేశించే గాలిని గమనించడం ద్వారా మనసును కేంద్రీకరించడం.
- శ్రద్ధ ధ్యానం (Mindfulness Meditation) – ప్రతి క్షణం మనస్సుతో గమనించడమూ, జీవితాన్ని అపూర్వంగా చీనం చేసుకోవడమే లక్ష్యంగా ఉండే ధ్యానం.
- మైత్రి ధ్యానం (Metta Meditation) – ప్రేమ, అనుకంప, శాంతి భావనలను మనలో నుండే ప్రారంభించి ప్రపంచానికి పంపే ధ్యాన పద్ధతి.
బడే బంతిజీ చర్చలలో, ‘ధ్యానం’ అంటే ఏంటి? ఇది ‘విపాసన’తో ఎలా భిన్నం? అనే అంశాలపై ప్రశ్నలూ, సమాధానాలూ జరిగాయి. మరొక ఆసక్తికర అంశం – ఆహార నియమితత్వం (modulation of food). తక్కువగా, సరిగ్గా తినడం వల్ల ధ్యానంలో ఉన్నత స్థితి పొందగలమని, అలాగే నిద్రనూ ఆనందంగా అనుభవించడమూ అవసరమని చెప్పారు. నిద్ర కూడా ఒక జీవన భాగమే, దాన్ని మరింత గౌరవంగా చూడాలని వివరించారు.
నడిచే ధ్యానం కూడా మరోసారి ప్రాముఖ్యతతో పరిచయం అయింది. మనలో ఉన్న ఆశాంతత (restlessness) మరియు ఆందోళన (worry) వంటి భావాలను ఎలా గమనించాలో, వాటిని ధ్యానం ద్వారా ఎలా తగ్గించాలో సూచనలు ఇచ్చారు. ఈ రోజు శీల, సమాధి వంటి బౌద్ధ మార్గ సూత్రాలపై చర్చ జరిగింది. శీలం అంటే సద్గుణాల బాట, సమాధి అంటే మానసిక కేంద్రీకరణ. ఈ రెండు లేకపోతే ధ్యానంలో స్థిరత ఉండదని వివరించారు. రెండవ రోజు పూర్తిగా మన ఆత్మను, మనస్సును, శరీరాన్ని ఒక సమతౌల్యంలో ఉంచే సాధనలకు అంకితమైంది. ఒక్కో మాట, ఒక్కో ధ్యాన సూత్రం మన మనస్సులో ప్రశాంతతను నింపింది.
నాలగవ రోజు - ధ్యానము 3
మూడవ రోజు ధ్యాన సమయం ఎంతో తృప్తికరంగా, ఆత్మ శాంతిని ఇచ్చేలా సాగింది. ఈ రోజు ప్రత్యేకతగా ధ్యానం మరియు పారాయణం (chanting) సమకాలంగా జరిగాయి. ఉదయం శ్వాస ధ్యానం తర్వాత బుద్ధుని సూక్తులను సామూహికంగా పారాయణ చేయడం మన హృదయాన్ని గాఢంగా తాకింది.
బడే బంతిజీ మాతో ధ్యాన లాభాలపై స్పష్టంగా చర్చించారు. ధ్యానము మనలో ఆత్మవిశ్వాసం, శాంతి, సమతుల్యత కలిగిస్తుందని, ఇది కేవలం మౌనంగా కూర్చోవడం కాదు – మన అగాఢ మౌనాన్ని, లోతైన ఆత్మను చూడటానికి తీసుకెళ్ళే మార్గమని వివరించారు.
ఈ రోజున మరో ప్రత్యేక సంఘటన – ఒక ఉపాసికా పుట్టినరోజు జరిగింది. ధ్యానంలో భాగంగా ఆమె పుట్టినరోజును అందరూ కలిసి శాంతంగా, అనుభూతులతో జరిపారు. శుభాకాంక్షలు చెప్పడం, ఆశీస్సులు ఇవ్వడం ఆధ్యాత్మికతతో నిండిన అనుభూతి కలిగించింది.
తరువాత బడే బంతిగారి తో మేము కొన్ని విషయాలు చర్చించాము. ఆయన ఇచ్చిన సమాధానాలు ఎంతో ఓర్పుతో, ప్రేమతో, గాఢమైన జీవనానుభవాలతో నిండినవిగా ఉన్నాయి. ప్రతీ ఒక్క ప్రశ్నకు తట్టని స్థిరత్వంతో స్పందించడం మాలో మక్కువను కలిగించింది. సాయంత్రం సమయానికి, మేమందరం కలిసి మూడురోజుల ధ్యాన అనుభవాన్ని పంచుకున్నాము. ప్రతీ ఒక్కరి మనసులో కూడా ఒక కొత్త ప్రశాంతత, లోతైన అనుభూతి నెలకొన్నది. ఎవరు తమలో ఏం మారిందో, ధ్యానం ఎలా సహాయపడిందో నిగూఢంగా వివరించారు.
ఈ మూడు ధ్యాన దినాలు మాకు బుద్ధుని మార్గాన్ని తెలియజేశాయి. మనస్సును గమనించడం, శరీరాన్ని శ్రద్ధగా చూసుకోవడం, శబ్దాల మధ్య నిశ్శబ్దాన్ని వినడం – ఇవన్నీ మాకు ఈ ధ్యాన యాత్రలో నూతనంగా అనిపించాయి. చివరగా ధ్యాన దినాలు ముగిశాయి, కానీ మనస్సులో మాత్రం ప్రారంభమైంది ఒక నవచైతన్య పయనం.
ఈ విధంగా మూడు రోజులపాటు మేము క్రమశిక్షణతో, ఆత్మనిగ్రహంతో కూడిన ధ్యాన జీవనాన్ని అనుభవించాము. మేమందరమూ ఈ నియమావళిలో అంతర్భాగంగా కలవడముతో పాటు, ఆత్మీయంగా ఎదురయ్యే ప్రశాంతతను లోతుగా అనుభూతి చెందాము.
అయిదవ రోజు
బుద్ధగయా సందర్శనల 5వ రోజు – ఆధ్యాత్మికతను మిగిల్చిన దృశ్యాలు
బుధగయా ధ్యానయాత్రలో 5వ రోజు విశేషమైన ఆధ్యాత్మిక, సాంస్కృతిక ప్రదేశాలను దర్శించడంతో గడిచింది. ఉదయం అల్పాహారం అనంతరం మేము మొదటగా వెళ్లింది:
దుంగేశ్వరి గుహలు (మహాకాళ గుహలు)
బుద్ధుని బోధి సాధన ప్రారంభానికి ముందుగా ధ్యానమునకు ఉపయోగించిన స్థలం ఈ గుహలు. ఇక్కడ గౌతమ బుద్ధుడు తీవ్రమైన తపస్సు చేసారు. గుహల లోపల బుద్ధుని విగ్రహం, మరియు అహార నియమం వల్ల ఆయన క్షీణించిన రూపం చూడవచ్చు. ఇది ఒక చలికాలపు స్ఫూర్తిదాయక స్థలం.
సుజాతా ఆలయం
ఈ ఆలయం బుద్ధుని సాధన జీవితంలో ఒక ముఖ్య ఘట్టాన్ని గుర్తు చేస్తుంది. సుజాత అనే యువతి తన వద్ద ఉన్న పాయసం బుద్ధునికి ఇచ్చి ఆయనలో శక్తిని నింపింది. అదే బుద్ధుని మధ్యమ మార్గానికి ప్రేరణగా మారింది. ఆలయం అందంగా, ప్రశాంతంగా ఉండి ఆ కాలాన్ని మనకు గుర్తు చేస్తుంది.
85 అడుగుల పడ్డ బుద్ధ విగ్రహం
ఇది ప్రపంచ ప్రసిద్ధ బుద్ధ విగ్రహాలలో ఒకటి. శాంతంగా పడుకున్న బుద్ధుని దృశ్యం మనసును ఆహ్లాదపరుస్తుంది. భారీ విగ్రహం ముందు నిలబడి ఆయన అహింసా బోధను మన హృదయానికి అంటించుకోవచ్చు.
మధ్యాహ్న భోజనం, విశ్రాంతి అనంతరం మేము బుద్ధగయాలోని వివిధ దేశాలు నిర్మించిన సుమారు 10 బౌద్ధ విహారాలు సందర్శించాము. తాయిలాండ్, భూటాన్, జపాన్, శ్రీలంక, వియత్నాం వంటి దేశాల బౌద్ధ ఆలయాలు ప్రత్యేక శైలి, శాంత వాతావరణంతో మాకు నూతన అనుభూతులను కలిగించాయి.
సాయంత్రం మేము స్థానికంగా ఒక రెస్టారెంట్ లో రుచికరమైన భోజనం చేసి తిరిగి కటోర్వా బుద్ధవిహార ధ్యానమందిరం కు చేరుకొని విశ్రాంతికి ఉపక్రమించాము.
ఆరవ రోజు – చివరిరోజు
ఆధ్యాత్మిక పయనానికి ముగింపు – ధ్యానయాత్రలో చివరి రోజు
యాత్రలో ఆరవ రోజు తెల్లవారిన వేళ నుంచే కొన్ని ప్రత్యేక సంఘటనలతో ప్రారంభమైంది. కొందరు సభ్యులు బుద్ధగయాలోని మిగతా ఆలయాలను సందర్శించడానికి వెళ్లారు. మరికొందరు మహాబోధి విహారాన్ని మళ్లీ సందర్శించి ధ్యానంలో నిమగ్నమయ్యారు.
మరోవైపు, కొందరు సభ్యులు మహాబోధి విహారంపై బ్రాహ్మణ ప్రభావానికి వ్యతిరేకంగా బౌద్ధ బిక్కులు చేపట్టిన ధర్నాలో పాల్గొన్నారు. ఇది వారి ఆధ్యాత్మికతకు తోడు, సామాజిక బాధ్యతను చూపించే ఒక అద్భుత అనుభవంగా నిలిచింది.
మధ్యాహ్నము 1 గంటల సమయంలో మేమందరం తిరిగి కటోర్వా ధ్యాన మందిరం కు చేరుకొని, బడే బంతి గురూజీకి మా కృతజ్ఞతలు తెలియజేశాము. ఆయన ఆశీర్వాదాలను పొందిన మేమందరం హృదయపూర్వకంగా నమస్కరించాము.
తరువాత మేము ఎయిర్పోర్ట్ వైపు బయలుదేరాము. మార్గమధ్యంలో ఒక మంచి భోజనాన్ని స్వీకరించి, కోల్కతా ద్వారా మేము అర్ధరాత్రి సమయంలో హైదరాబాద్కు చేరుకున్నాము. అక్కడి నుండి ధమ్మ మిత్రులకు వారి వారి ప్రాతాలకు వెళుతూ పరస్పరము మైత్రి వీడ్కోలు చెప్పుకున్నారు. ఆ తరువాత ఇంటి దారులు తీరిగ్గా పయనించాము.
ఈ యాత్రను విజయవంతంగా రూపొందించిన, ధ్యాన సదుపాయాలు, ఆత్మీయ ఆదరణ, భోజన వసతి అందించిన కటోర్వా బౌద్ధ విహారానికి/ మహాబోధి విహార్, మహేంద్ర హిల్స్, హైదరాబాద్. అలాగే ప్రతిమా ట్రావెల్స్ కిషోర్ గారికి మా హృదయపూర్వక కృతజ్ఞతలు.
ఈ మరచిపోలేని ఆధ్యాత్మిక యాత్ర మాలో జీవన మార్పుకు దోహదం చేసింది. మనస్సును శాంతిపరిచిన, జీవన విధానాన్ని శుద్ధి చేసిన ఈ యాత్ర ఎప్పటికీ మన మనస్సుల్లో నిలిచిపోతుంది.