తెలుగు సాహిత్యాన్ని ప్రజాస్వామీకరించిన ఒక ధిక్కార స్వరం ఆయన

ఆయన రచనలు అస్పృశ్యత, కుల వివక్ష, సామాజిక అసమానతలపై పోరాడే ఒక ఆయుధంగా మారాయి. దండోర ఉద్యమ సందర్బంలో సుందర్రాజు గారు మాదిగల హక్కుల కోసం వాళ్ళ అస్తిత్వం కోసం ఎక్కువగా రచనలు చేసారు. అందుకారణంగా ఆయన రచనలను ఏ ఒక్క కులానికో వ్యతిరేకంగా పరిగణించాల్సిన అవసరంలేదు. ఎందుకంటే ఆయన దేశంలో వేళ్ళూనుకు పొయిన కుల వ్యవస్త పైన పోరాటం చేశాడే తప్ప ఎవరి ప్రయోజనాలకు కొమ్ముకాయలేదు. ఈ వ్యాసం ఉద్దేశం సుందర్రాజు జీవితం, రచనలు, దళిత ఉద్యమంలో ఆయన స్థానాన్ని మననం చేసుకోవడం.

సుందర్రాజు ఎవరు?

నాగప్పగారి సుందర్రాజు 1968 మే 31న ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని కర్నూలు జిల్లా నెమకల్లు గ్రామంలో జన్మించారు. రాయలసీమ (Rayalaseema) ప్రాంతంలో పుట్టిన ఆయన తండ్రి రంగన్న, తల్లి పెద్ద నరసమ్మ. ఆయనకు ఇద్దరు సోదరీమణులు, ఒక తమ్ముడు ఉన్నారు. ఆరవ తరగతి వరకు నెమకల్లులో చదివిన ఆయన, తర్వాత గురుకుల పాఠశాలలో 10వ తరగతి పూర్తి చేశారు. పత్తికొండలో ఇంటర్మీడియట్ (1986-88), అనంతపురంలో బీఏ (1988-91),  హైదరాబాద్ విశ్వవిద్యాలయం(HCU)లో తెలుగు సాహిత్యంలో ఎంఏ, ఎం.ఫిల్,  పీహెచ్‌డీ పూర్తి చేశారు. ఆశ్చర్యకరంగా, రెడ్డి ఆధిపత్య గ్రామంలో నివసించినప్పటికీ, ఆయన బాల్యంలో కుల వివక్షను ఎదుర్కోలేదు, కానీ కళాశాల, విశ్వవిద్యాలయంలో అస్పృశ్యతను అనుభవించారు.

సుందర్రాజు హైదరాబాద్ విశ్వవిద్యాలయంలో అంబేద్కర్ స్టూడెంట్స్ అసోసియేషన్ (ఏఎస్ఏ), దళిత స్టూడెంట్స్ యూనియన్ (DSU), దళిత సాహిత్య వేదిక స్థాపనలో కీలక పాత్ర పోషించారు. ఆయన పీహెచ్‌డీ సమర్పణ సమయంలో కుల వివక్ష అవమానాలను ఎదుర్కొన్నప్పటికీ, ఆయన ఎస్.కె. విశ్వవిద్యాలయంలో అసిస్టెంట్ ప్రొఫెసర్‌గా చేరారు. 1997లో మాదిగ సాహిత్య వేదికను స్థాపించి, మాదిగ రిజర్వేషన్ పోరాట సమితి (Madiga Reservatation Porata Samiti  MRPS) కోసం యువతను సమీకరించారు, షెడ్యూల్డ్ కులాల రిజర్వేషన్ల వర్గీకరణ (Categorization of SC Reservations) కోసం పోరాడారు. 2000 జూలై 17న ఆయన ఆత్మహత్య చేసుకున్నారని చెప్పబడుతున్నప్పటికీ, ఆయన మరణం ఆత్మహత్యా లేక హత్యా అనే విషయంపై స్పష్టత లేదు. అది కారంచేడులో దళితులపై హత్యాచారం జరిగిన రోజు కావడం యాదృచ్చికం.

మాదిగ దృక్పథం, దళిత సాహిత్యం

సుందర్రాజు రచనలు కులం, వర్గం, లింగం, భౌగోళిక పరిస్థితులపై దృష్టి సారించాయి. ఆయన కవితలు,చిన్న కథలు మాదిగ సమాజం  బాధలను, అస్పృశ్యతను, సామాజిక అన్యాయాలను విమర్శనాత్మకంగా చిత్రించాయి. తెలుగు సాహిత్యంలో మాదిగ సౌందర్య శాస్త్రాన్ని పరిచయం చేసి, దళిత సాహిత్యాన్ని ప్రజాస్వామ్యపరిచేందుకు ఆయన కృషి చేశారు. ఆయన రచనలు దళిత ఉద్యమానికి ఒక శక్తివంతమైన సాధనంగా మారాయి, ముఖ్యంగా మాదిగ సమాజం  చైతన్యాన్ని రేకెత్తించడంలో.

ఆయన కవిత, అవును నేను దేశద్రోహిని (1994), హైదరాబాద్ విశ్వవిద్యాలయంలో ఆయన పీహెచ్‌డీ ఇంటర్వ్యూలో అవమానించిన ప్రొఫెసర్‌కు సమాధానంగా రాసినది. ఈ కవితలో ఆయన తెలుగు సాహిత్య పరిశోధనా రంగంలో దళితుల ఎదుర్కొనే వివక్షతను కళ్ళకుకట్టినట్లు చూపించారు. 

“అమ్మ చెమటను

అక్షరాలుగా మలుచుకొని

అయ్యవార్లకు అంజలించా

అందుకే నేను "దేశద్రోహి"ని

పాద రక్షలుపాలిష్ చేయవల్సినవాడిని

పద్యాలు పాడుతున్నా

గొడ్లకాపరిగా దొడ్డికర్రబట్టి

అడవికెళ్ళకుండాక్షరాలు నెర్చాను

మా తాతల మూతిముంతను పగులగొట్టి

మీసాలకు ప్రపంచాన్ని చూపించాను

అందుకే నేను "దేశద్రోహి"ని...., (17-7-1994, నేను దేశద్రోహిని , హైదరాబాద్ కేంద్రీయ విశ్వవిద్యాలయం).

ఈ కవిత సాంప్రదాయ తెలుగు సాహిత్యంలోని వేళ్ళూనుకపోయినా కుల వివక్షతను, అనిచివేతను సవాలు చేసింది. ఆయన మాదిగ చైతన్యం (1997) కవితా సంకలనం మడ్డేర మార్తమ్మ అనే మహిళకు అంకితం చేయబడింది, ఆమె ఆత్మగౌరవం కోసం పోరాడుతూ ఉన్నత కుల వ్యక్తుల చేతిలో హింసకు గురై మరణించింది. ఈ సంకలనం మాదిగ స్త్రీల బాధలను, అస్పృశ్యతను, సామాజిక అన్యాయాలను వివరిస్తుంది. ఆయన కవిత ఒక పెద్ద ఇంటి అమ్మాయి దళిత సమాజంలోని స్త్రీలు ఎదుర్కొనే కుల ఆధారిత వివక్షను చిత్రీకరిస్తుంది, ఆధునికత సమానత్వ భావనలు గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఎలా విఫలమవుతున్నాయో చూపిస్తుంది.

సమాజ హితం కోసమే సుందర్రాజు రచనలు

1995లో గుండెచప్పుడు, 1996లో చండాల చాటింపు, 1997 ఫిబ్రవరిలో మాదిగోడు, 1997 డిసెంబర్‌లో మాదిగ చైతన్యం, 1999లో మాఊరిమైసమ్మ, బొంబాయోడు, గోండుజోగమ్మయ్యేడ వంటి రచనలను నాగప్పగారి సుందర్రాజు రచించారు. సామాజిక దురాచారాలు, మూఢనమ్మకాలపై విమర్శనాత్మకంగా కథలను విశ్లేషించినప్పుడు, సుందర్రాజు రచించిన బస్విని కథలు తెలుగు సాహిత్యంలో విప్లవాత్మక రచనలుగా నిలుస్తాయి.

సుందర్రాజు రచనలు తెలుగు సాహిత్యంలో ఒక కొత్త అట్టడుగు స్థాయి దృక్పథాన్ని తీసుకొచ్చాయి. ఆయన రాయలసీమ కథలు, మాదిగోడు కథలు రాయలసీమ ప్రాంతంలోని జీవనశైలి, కుల వివక్ష,  రాజకీయ హింసను వివరిస్తాయి. మాదిగోడు కథలులో ఆయన స్థానిక యాసను ఉపయోగించి, మాదిగ సమాజం సాంస్కృతిక, సామాజిక వాస్తవాలను చిత్రించారు. ఆయన చిన్న కథ ఎర్ర రెడ్డి మనుమరాలి మీద మనసు ఉంది ఆత్మకథాత్మక రచనగా, ఆయన బాల్యంలోని కుల వివక్ష అనుభవాలను, ఉన్నత కుల అమ్మాయితో ప్రేమ వైఫల్యాన్ని వివరిస్తుంది. ఈ కథ మాదిగ దళిథ సమాజం ఎదుర్కొనే సామాజిక అడ్డంకులను స్పష్టం చేస్తుంది.

ఆధునికత, అంబేద్కర్ ఆలోచనలు

సుందర్రాజు డాక్టర్ బీ.ఆర్. అంబేద్కర్ ఆధునికత, సామాజిక న్యాయ ఆలోచనలను తన రచనలలో పొందుపరిచారు. అంబేద్కర్ రాజ్యాంగ స్ఫూర్తిని, హక్కుల కోసం పోరాటాన్ని, సామాజిక సమానత్వాన్ని సుందర్రాజు తన కవితలు కథల ద్వారా ముందుకు తీసుకెళ్లారు. ఆయన రచనలు దళిత సమాజం (Dalit Community)లోని అంతర్గత అసమానతలను, ముఖ్యంగా మాదిగలు ఎదుర్కొనే సవాళ్లను వెలుగులోకి తెచ్చాయి. ఎంఆర్‌పీఎస్ ఉద్యమంలో ఆయన పాత్ర షెడ్యూల్డ్ కులాల రిజర్వేషన్ల వర్గీకరణ కోసం ఒక కొత్త మార్గాన్ని చూపించింది. ఒక్క మాటలో చెప్పాలంటే సుందర్రాజు అంబెడ్కర్ వారసుడిగా దలితుల్లోని అట్టడుగు వర్గాల కోసం పాటుపడ్డాడని చెప్పాలి.

సుందర్రాజు వారసత్వం

సుందర్రాజు మరణం మాదిగ సమాజానికి, దళిత ఉద్యమానికి ఒక పెద్ద నష్టం. ఆయన రచనలు మాదిగలకు చైతన్యాన్ని, హక్కుల కోసం పోరాడే ధైర్యాన్ని అందించాయి. ఆయన స్థాపించిన మాదిగ సాహిత్య వేదిక ఎంఆర్‌పీఎస్ (MRPS) ఉద్యమంలో ఆయన కృషి ఈ రోజు కూడా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని మాదిగ సమాజం (Madiga Community) రాజకీయ, సామాజిక శక్తిగా ఎదగడానికి దోహదపడింది. ఆయన రచనలు ఇతర దళిత కవులు, రచయితలకు స్ఫూర్తిగా నిలిచాయి,తెలుగు సాహిత్యంలో కుల వివక్షకు వ్యతిరేకంగా ఒక కొత్త దృక్పథాన్ని అందించాయి. నిజానికి సుందర్రాజు గారి రచనలు ఆయన మరణం తరువాత ఉనికి కోల్పాయి అనుకున్న ప్రతిసారి ఆచార్య దార్ల వెంకటేశ్వర రావు లాంటి మేధావులు తమ పరిశోధనల ద్వారా నాగప్పగారి సుందర్రాజు గారి లక్ష్యాలకు, ఆయన రచనలకు ఎప్పటికప్పుడు ప్రాణం పోస్తు వస్తున్నారు.

నాగప్పగారి సుందర్రాజు రచనలు తెలుగు సాహిత్యంలో మాదిగ దృక్పథాన్ని స్థాపించి, దళిత ఉద్యమానికి ఒక బలమైన గొంతుకను అందించాయి. ఆయన కవితలు, కథలు కుల వివక్ష, అస్పృశ్యత, సామాజిక అన్యాయాలను ప్రశ్నించాయి, అంబేద్కర్ ఆధునికత ఆలోచనలను ముందుకు తీసుకెళ్లాయి. ఈ రోజు మనం సుందరరాజును స్మరించుకోవడం అంటే, ఆయన రచనల ద్వారా సామాజిక న్యాయం కోసం పోరాడే స్ఫూర్తిని పొందడం. ఆయన వారసత్వం దళిత సమాజాన్ని, ముఖ్యంగా మాదిగలను, సమాజంలో అణిచివేతకు గురవుతున్న వారి హక్కుల కోసం పోరాడేందుకు ప్రేరేపిస్తుంది.

(ఈ వ్యాసం మొదటగా 2012 లో హైదరాబాద్ కేంద్రీయ విశ్వవిద్యాలయంలో Raw.Con 2012 పేరుతో సెంటెర్ ఫర్ కంపారిటివ్ లిటేరేచర్ వారు నిర్వహించిన జాతీయ సెమినార్ లో పరిశోధక పత్రంగా సమర్పించడం జరిగింది. వ్యాసంలోని వ్యక్తపరిచిన భావాలు రచయిత వ్యక్తిగతం మాత్రమే తప్ప గీతం యూనివర్సిటివి కాదు)