విజయనగరంలో ‘టెర్రకోట’ రహస్యం: మట్టి మాయ!

మట్టి పాత్ర అంటే ఒకప్పుడు కేవలం మంచినీటి కుండ మాత్రమే. కానీ ఇప్పుడు దృశ్యం మారింది! ఇళ్లకు ఎత్నిక్ లుక్ కోసం కొందరు, ఆరోగ్యం కోసం మరికొందరు, సుస్థిర జీవనం కోసం ఇంకొందరు టెర్రకోట పాత్రల వైపు మొగ్గు చూపుతున్నారు. ఈ మట్టి మాయ వెనుక రహస్యం ఏమిటో తెలుసుకోవాలంటే, విజయనగరం బాబామెట్టలో నాలుగేళ్ల క్రితం దక్షిణ భారతదేశంలోనే తొలిసారిగా టెర్రకోట వస్తువుల తయారీని చేపట్టిన ఖలీల్ బాబును కలవాలి.

మట్టి నుంచి మాయాజాలం! 

బాబామెట్టలో ఖలీల్ బాబు నడుపుతున్న కుటీర పరిశ్రమలో టీ కప్పుల నుంచి డిన్నర్ సెట్ల వరకు, ఇడ్లీ ప్లేట్ల నుంచి కుక్కర్ల వరకు—వంటింట్లో వాడే అన్ని రకాల పాత్రలు టెర్రకోట మట్టితో రూపొందుతున్నాయి. అత్యాధునిక రెస్టారెంట్ల నుంచి ఆర్డర్లు వస్తున్నాయి—మట్టి వాటర్ బాటిళ్లు, గ్లాసులు, ట్రేలు, పాన్‌లు, ప్లేట్లు... జాతరే! ఈ పాత్రలు కేవలం ఉపయోగం కోసం మాత్రమే కాదు, పర్యావరణ హితం, సాంస్కృతిక వారసత్వం, ఆరోగ్య ప్రయోజనాలను కూడా ప్రతిబింబిస్తాయి.

టెర్రకోట అంటే ఏమిటి? 

“టెర్రకోట అంటే కాల్చిన మట్టి, లాటిన్‌లో ‘టెర్రా’ అంటే భూమి, ‘కోటా’ అంటే కాల్చడం,” అని ఖలీల్ బాబు వివరిస్తారు. గుజరాత్, ఢిల్లీ, గజపతినగరం నుంచి జాగ్రత్తగా సేకరించిన మట్టిని ఉపయోగించి, రకరకాల అచ్చుల్లో పోసి, 1100 డిగ్రీల సెంటీగ్రేడ్ వద్ద కాలుస్తారు. ఈ ప్రక్రియలో మట్టిలోని ఐరన్ శాతం వల్ల ఎరుపు, గోధుమ, నలుపు, నారింజ రంగుల్లో పాత్రలు మెరిసిపోతాయి. “రాజస్థాన్‌లో టెర్రకోట పేరుతో ఒక గ్రామమే ఉంది. అక్కడి వైవిధ్యమైన క్లే పాత్రలు ఈ కళకు పుట్టినిల్లుగా మారాయి,” అని ఆయన చెబుతారు.

ఉపాధి, సామాజిక సేవ 

ఈ టెర్రకోట పరిశ్రమ విజయనగరంలో 40 మందికి ఉపాధి కల్పిస్తోంది. మహిళలు, గిరిజన సంఘాలు ఈ పాత్రల తయారీ, అమ్మకాల ద్వారా నెలకు రూ.7,000 నుంచి రూ.14,000 వరకు సంపాదిస్తున్నారు. మంత్రజోల గ్రామంలో గిరిజన మహిళా సంఘాలు ఈ పాత్రలను విక్రయించి స్వయం సమృద్ధి సాధిస్తున్నాయి.

ఖలీల్ బాబు ఈ పరిశ్రమను వ్యాపార లాభం కోసం కాక, సామాజిక సేవ కోసం నడిపిస్తున్నారు. ఆయన తండ్రి సూఫీ యోగి నుంచి స్ఫూర్తి పొంది, ఈ వస్తువుల అమ్మకాల నుంచి వచ్చే ఆదాయాన్ని ‘వెలుగు’ అనే వృద్ధాశ్రమం నిర్వహణకు వెచ్చిస్తున్నారు. ఈ ఆశ్రమంలో 50 మంది వృద్ధులకు ఆశ్రయం లభిస్తోంది, వారిలో కొందరు పాత్రల తయారీలోనూ పాల్గొంటున్నారు. “మట్టితో పని చేయడం వృద్ధులకు ఆనందాన్ని, ఆరోగ్యాన్ని ఇస్తుంది,” అని ఖలీల్ బాబు గర్వంగా చెబుతారు.

మట్టి పాత్రల్లో వంటల మర్మం 

ఇత్తడి గిన్నెలతో పోలిస్తే, టెర్రకోట పాత్రల్లో వండిన ఆహారం ఆరోగ్యానికి ఎంతో మేలు చేస్తుందని నిపుణులు చెబుతున్నారు. హైదరాబాద్ నేచర్ క్యూర్ ఆసుపత్రి సూపరింటెండెంట్ డాక్టర్ భవానీ మాట్లాడుతూ, “మట్టి పాత్రల్లో వండిన ఆహారంలో ఐరన్, ఫాస్ఫరస్, క్యాల్షియం, మెగ్నీషియం వంటి ఖనిజాలు సహజంగా చేరతాయి. ఈ పాత్రలు ఉష్ణోగ్రతను సమానంగా పంచుతాయి, ఆవిరి బయటకు పోకుండా చేస్తాయి, దీనివల్ల ఆహారం రుచిగా, పోషకాలతో నిండి ఉంటుంది. అదనపు కొవ్వు లేకుండా రోగనిరోధక శక్తి పెరుగుతుంది,” అని వివరించారు.

అయితే, అన్ని మట్టి పాత్రలూ ఒకేలా ఉండవు. “కలుషితమైన మట్టి ఆరోగ్యానికి హాని చేస్తుంది. సహజ ఖనిజాలు, విటమిన్ బి12 వంటివి ఉండే మట్టిని మాత్రమే ఎంచుకోవాలి,” అని డాక్టర్ భవానీ సూచిస్తారు. టెర్రకోట పాత్రలు పర్యావరణ హితమా? అనే ప్రశ్నకు ఆమె సమాధానం: “మట్టిని గట్టిగా కాల్చడం వల్ల ఇవి సులభంగా భూమిలో కలవవు. కానీ ఆరోగ్య ప్రయోజనాలు ఎనలేనివి!”

టెర్రకోట పాత్రల వాడకం: నిపుణుల సూచనలు

కొత్త పాత్రలను కొన్న తర్వాత 2-3 రోజులు నీటిలో నానబెట్టి, ప్రతిరోజూ నీటిని మార్చాలి. మొదటి వంటగా అన్నం ఉడికించడం ఉత్తమం.

బియ్యం కడిగిన నీటిని ఉంచి, పాత్రలను శుభ్రం చేయడానికి ఉపయోగించవచ్చు.

లోహ గరిటెలకు బదులు చెక్క స్పూన్లు లేదా స్పాటులాలను వాడాలి, లేకుంటే పాత్రలు పగిలే ప్రమాదం ఉంది.

కట్టెల పొయ్యిపై వండితే ఆహారం మరింత రుచిగా, ఆరోగ్యకరంగా ఉంటుంది.

టెర్రకోట (మట్టి) పాత్రల్లో వండడం వల్ల ఆరోగ్య ప్రయోజనాలు ఎన్నో ఉన్నాయి. నిపుణుల అభిప్రాయాల ఆధారంగా, ఇవి కొన్ని ముఖ్యమైన ప్రయోజనాలు:

పోషకాల సమృద్ధి: మట్టి పాత్రల్లో వండిన ఆహారంలో ఐరన్, క్యాల్షియం, ఫాస్ఫరస్, మెగ్నీషియం వంటి సహజ ఖనిజాలు చేరతాయి. ఇవి రోగనిరోధక శక్తిని, ఎముకల ఆరోగ్యాన్ని, రక్త సరఫరాను మెరుగుపరుస్తాయి.

రుచి, పోషకాల సంరక్షణ: మట్టి పాత్రలు ఉష్ణోగ్రతను సమానంగా పంచుతాయి, ఆవిరిని బంధిస్తాయి. దీనివల్ల ఆహారంలోని పోషకాలు ఆవిరైపోకుండా ఉంటాయి, రుచి కూడా అదనంగా చేరుతుంది.

తక్కువ కొవ్వు: మట్టి పాత్రలు సహజంగా నాన్-స్టిక్ లాంటి లక్షణం కలిగి ఉంటాయి, దీనివల్ల తక్కువ నూనెతో వండవచ్చు. అదనపు కొవ్వు లేకుండా ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం తయారవుతుంది.

సహజ ఖనిజాలు, విటమిన్లు: సహజమైన, కలుషితం కాని మట్టితో తయారైన పాత్రలు విటమిన్ బి12 వంటి పోషకాలను ఆహారంలో కలుపుతాయి, ఇవి శరీర శక్తిని, రక్త ఉత్పత్తిని పెంచుతాయి.

చల్లారని ఆహారం: మట్టి పాత్రలు ఆహారాన్ని ఎక్కువసేపు వేడిగా ఉంచుతాయి, దీనివల్ల రిఫ్రిజిరేటర్‌లో ఉంచాల్సిన అవసరం తగ్గుతుంది.

పర్యావరణ హితం: లోహ లేదా ప్లాస్టిక్ పాత్రలతో పోలిస్తే, సహజ మట్టితో తయారైన పాత్రలు రసాయన విషపదార్థాలను ఆహారంలోకి విడుదల చేయవు, ఇది దీర్ఘకాల ఆరోగ్యానికి మేలు చేస్తుంది.

జాగ్రత్తలు:

కలుషితం కాని, సహజ ఖనిజాలు కలిగిన మట్టితో తయారైన పాత్రలను మాత్రమే ఎంచుకోవాలి.

మెరిసేలా పూతలు పూసిన పాత్రలు వాడకూడదు, ఎందుకంటే అవి మట్టి యొక్క సహజ గుణాలను కోల్పోతాయి.

కొత్త పాత్రలను నీటిలో నానబెట్టి, మొదటి వంటగా అన్నం ఉడికించాలి.

టెర్రకోట పాత్రలు ఆహారానికి రుచిని, శరీరానికి ఆరోగ్యాన్ని, జీవనశైలికి సాంప్రదాయ సౌందర్యాన్ని జోడిస్తాయి.

మట్టితో మళ్లీ మూలాలకు

ఆధునిక జీవనశైలిలో ఆరోగ్యం, సుస్థిరతపై స్పృహ పెరుగుతోంది. టెర్రకోట పాత్రలు కేవలం వంట సామగ్రి కాదు—ఇవి సంస్కృతి, ఆరోగ్యం, సమాజ సేవల సమ్మేళనం. విజయనగరంలో ఖలీల్ బాబు చేస్తున్న ఈ ప్రయాణం, మట్టిని మళ్లీ మన జీవనంలో భాగం చేస్తూ, సాంప్రదాయానికి ఆధునిక ఒరవడిని జోడిస్తోంది. ఈ మట్టి మాయలో మీరూ పాలుపంచుకోండి!