రామాయణ కథలో ఋష్యశృంగుని ఎందుకు ప్రవేశపెట్టినట్టు?

ఏదైనా నాటకం ప్రదర్శించేటప్పుడు నేపథ్యంలో తుపాకీ కనిపిస్తే, నాటకం ముగిసేలోగా అది ఒక్కసారైనా పేలాలి, లేకపోతే అదక్కడ ఉండకూడదని ఓ సూత్రం. ఇది కథ, కావ్యం, నవలతో సహా ఏ ఇతర సాహిత్యప్రక్రియకైనా; ఆ మాటకొస్తే ఏ కళారూపానికైనా వర్తిస్తుంది. ఒక పాత్రను ప్రవేశపెడితే, అది ప్రధానకథాగమనానికి ఎంతోకొంత దోహదం చేయాలి; చేయనప్పుడు దాని ఉనికే అర్థరహితమవుతుంది.

రామాయణంలో ఋష్యశృంగుని పాత్ర వల్ల అలాంటి దోహదం ఏమైనా జరిగిందా?!

ఋష్యశృంగుడు కథలోకి అడుగుపెట్టడానికి ముందు ఏం జరిగిందో ఒకసారి గుర్తుచేసుకుందాం: దశరథుడు అశ్వమేధయాగం చేయాలనుకున్నాడు... మంత్రులతో ఆలోచించాడు... పురోహితులను, ఇతర గురువులను తీసుకుని రమ్మని మంత్రి సుమంత్రుని ఆదేశించాడు... వారు వచ్చి హర్షామోదాలు తెలిపి, యాగానికి కావలసిన సామగ్రిని సమకూర్చమనీ, అశ్వాన్ని విడవమనీ చెప్పారు... సామగ్రిని సమకూర్చడంతోపాటు, సమర్థులైన వీరుల రక్షణలో అశ్వాన్ని విడిచిపెట్టమనీ, వారివెంట గురువులను కూడా పంపమనీ దశరథుడు మంత్రులతో చెప్పాడు... సరయూనది ఉత్తరతీరంలో యజ్ఞభూమిని ఏర్పాటు చేయమన్నాడు... తన ఇష్టపత్నులను కలసి యాగనిర్ణయం తెలిపి దీక్ష తీసుకోమన్నాడు...!

8వ సర్గలో నడిచిన ఈ మొత్తం కథాభాగంలో ఋష్యశృంగుని ప్రసక్తి ఎక్కడా లేదు. అశ్వమేధయాగం చేయడానికి మేము సరిపోమనీ, ఋష్యశృంగుని తీసుకురమ్మనీ వసిష్ఠుడు కానీ, ఇతర గురువులు కానీ దశరథుడితో అనలేదు. అశ్వమేధయాగం చేయించగల సామర్థ్యమూ, అర్హతా దగ్గరలో ఉన్న వీరెవరికీ లేవనీ; దూరంగా ఉన్న ఋష్యశృంగుడి మాత్రమే ఉన్నాయనే వివరం సూచనగా కూడా ఎక్కడా లేదు.

పైగా యాగానికి సంబంధించిన మంతనాల్లో సుమంత్రుడు ప్రత్యక్షంగా పాల్గొన్నాడని; తనే వెళ్ళి పురోహితులను, గురువులను తీసుకొచ్చాడని కూడా పై వివరాలు చెబుతున్నాయి.

అలాంటిది, ఆ వెంటనే 9వ సర్గ ఎలా ప్రారంభమవుతోందో చూడండి: “ఈ విషయం గురించి విన్న సుమంత్రుడు, ఋత్విక్కులు చెప్పిన ఈ ఉపాయం పూర్వం చర్చలోకి రాగా తను విన్నానని రహస్యంగా దశరథుడితో అన్నా”డట(ఏతచ్ఛుత్ర్వా రహః సూతో రాజానమిద మబ్రవీత్/ఋత్విగ్భి రుపదిష్టోZయం పురా వృత్తో మయా శ్రుతః-1శ్లో).

సుమంత్రుడు విన్న విషయం ఏమిటి? 8వ సర్గలో చెప్పిన యాగం గురించే కదా! అందుకు సంబంధించిన మంతనాలలో ఆయన కూడా ఉన్నప్పుడు ఎవరో చెప్పగా ఆయన విన్నట్టుగా ఈ శ్లోకం ఎందుకు చెబుతోంది? సరే, దానిని అలా ఉంచుదాం. దశరథునికి సుమంత్రుడు రహస్యంగా చెప్పినది ఏమిటంటే, పూర్వం కృతయుగంలో దేవతాశ్రేష్ఠుడైన సనత్కుమారుడు త్రేతాయుగంలో జరగబోయే ఋష్యశృంగుని కథను ఋషులకు చెప్పగా తను విన్నది! విశేషమేటంటే, సుమంత్రుడు భవిష్యత్తులో జరగబోతున్నట్టుగా దశరథుడికి చెప్పే ఆ కథలోకి దశరథుడు కూడా ఒక పాత్రగా అడుగుపెడతాడు. మొదట క్లుప్తంగా, తర్వాత దశరథుడు అడిగిన మీదట వివరంగా సుమంత్రుడు చెప్పిన ఋష్యశృంగుని కథ ఇలా ఉంటుంది:

కాశ్యపుని కొడుకైన విభాండకుడి కుమారుడు ఋష్యశృంగుడు. తల మీద మగజింక కొమ్ములాంటి కొమ్ము ఉన్నవాడని ఈ పేరుకు అర్థం. అతనికి తనున్న అడవి, ఆశ్రమం తప్ప బయటి ప్రపంచం తెలియదు. తండ్రిని తప్ప ఇంకో మనిషిని చూసి ఎరగడు. అతనికి స్త్రీ, పురుషభేదం కూడా తెలియదని కథాక్రమంలో అర్థమవుతుంది. ఏమీ తెలియని అతను, లోకాలలో ప్రసిద్ధమైన, బ్రాహ్మణుల ప్రశంసలు అందుకున్న రెండు రకాల బ్రహ్మచర్యాన్ని పాటిస్తున్నాడని మాత్రం 9వ సర్గలోని 5వ శ్లోకం చెబుతుంది(ద్వైవిధ్యం బ్రహ్మచర్యస్య భవిష్యతి మహాత్మనః/లోకేషు ప్రథితం రాజన్ విప్రైశ్చ కథితం సదా). స్త్రీపురుషభేదమే తెలియని అతనికి బ్రహ్మచర్యం గురించి, దానిని పాటించడం గురించి ఎలా తెలిసింది? తండ్రి బోధించాడనుకున్నా అప్పుడు స్త్రీపురుషభేదం గురించి చెప్పవలసిందే కదా!

అలా ఉండగా, అంగదేశాన్ని పాలించే రోమపాదుడనే రాజు ధర్మాన్ని అతిక్రమించడంవల్ల( ఏ విషయంలోనో తెలియదు)అతని రాజ్యంలో తీవ్రమైన అనావృష్టి ఏర్పడింది. విద్వాంసులైన బ్రాహ్మణులను పిలిపించి అనావృష్టి పోయే మార్గం చెప్పమన్నాడు. వారు ఋష్యశృంగుని గురించి చెప్పి ఏదో ఒక ఉపాయంతో అతణ్ణి రప్పించి, సత్కరించి నీ కూతురైన శాంతను ఇచ్చి వివాహం చేస్తే అనావృష్టి పోతుందన్నారు. ఋష్యశృంగుడు వస్తేనే అనావృష్టి ఎందుకుపోతుందో కథకుడు వివరంగా చెప్పలేదు.

అప్పుడా రాజు ఋష్యశృంగుని రప్పించే ఉపాయాన్ని ఆలోచించినట్టు 13వ శ్లోకం చెబుతోంది(తేషాం తు వచనం శ్రుత్వా రాజా చింతామ్ ప్రవత్స్యతే/కేనోపాయేన వై శక్యా ఇహానేతుం స వీర్యవాన్). ఇందులో ‘వీర్యవాన్’ అనే మాటకు ‘జితేంద్రియు’డని పుల్లెలవారు అర్థం చెప్పారు. ఇక్కడ కూడా పై ప్రశ్న లాంటిదే ఎదురవుతుంది: స్త్రీపురుషభేదమే తెలియనివాడిని జితేంద్రియుడని ఎలా అంటాం?! పోనీ, ఎంత అడవి మనిషికైనా వయసుతోపాటు ప్రకృతిసహజంగా వచ్చే మానసిక, శారీరక స్పందనలు ఉంటాయి కనుక, వాటిని జయించినవాడిగా ఋష్యశృంగుని జితేంద్రియుడని ఎందుకు అనకూడదడంటారేమో! ఇంద్రియాలనేవి కొన్ని ఉన్నాయనీ, అవి అప్పుడప్పుడు అదుపుతప్పుతూ ఇబ్బంది పెడతాయనీ, వాటిని జయించాలనీ అతను అనుకోవడానికైనా స్త్రీలను చూసి ఉండాలికదా!

సంగతేమిటంటే; ఇలాంటి తర్కాలూ, హేతుచింతనలూ పురాణ, ఇతిహాసాల దగ్గర పనిచేయవు. సందర్భానికి అతకని పై ప్రయోగాల్లాంటివి వాటిలో అలవోకగా దొర్లుతాయి. అది మనం సరిపెట్టుకోక తప్పని పౌరాణికశైలి. పోనీ వ్యాఖ్యాతలైనా వాటి గురించి మాట్లాడవచ్చుకదా అంటే, వాళ్ళ శైలి వాళ్లది!

అప్పుడు ఋష్యశృంగుని తండ్రి విభాండకుడికి భయపడిన రోమపాదుని మంత్రులూ, పురోహితులూ తాము స్వయంగా వెళ్ళి ఋష్యశృంగుని తీసుకురాలేమని చెప్పేశారు. ఋష్యశృంగుడు స్త్రీసుఖం కానీ, ఇతర విషయసుఖాలుకానీ ఎరగనివాడు కనుక అతని మనసులో ఇంద్రియసంబంధమైన అలజడి కలిగించి ఆకర్షించి తీసుకురావడానికి సౌందర్యవతులైన గణిక(వారకాంత, లేదా వేశ్య)లను పంపుదామన్నారు. రోమపాదుడు అంగీకరించి ఆ మేరకు మంత్రులను, పురోహితులను ఆదేశించాడు. గణికలు వెళ్ళి ఋష్యశృంగుని ఆశ్రమానికి దగ్గరలోనే నివాసం ఏర్పరచుకున్నారు. ఒకరోజు అనుకోకుండా ఋష్యశృంగుడు వారున్న చోటికి వెళ్ళి వారిని చూశాడు. ఉభయుల మధ్యా మాటలు కలిశాయి; ఋష్యశృంగుడిలో వారిపట్ల స్నేహం అంకురించింది. తన ఆశ్రమానికి ఆహ్వానించి అతిథిసత్కారం చేశాడు. వాళ్ళు కూడా అతణ్ణి ఆనందంతో కౌగలించుకుని; తాము వెంట తెచ్చిన మధురపదార్థాలను, ఇతరమైన రకరకాల భక్ష్యాలను ఇచ్చి తినిపించారు. ఎప్పుడూ అలాంటివి తిని ఎరగని ఋష్యశృంగుడు, అవి కూడా ఫలాలే కాబోలనుకున్నాడు.