సంక్షేమ వ్యయాలు రాష్ట్రాలను సంక్షోభంలోని నెడుతున్నాయా?

ఏ రాష్ట్రాలు వారు ఖర్చు చేసిన దానిలో ఆర్థిక లోటు నుంచి మైనస్ అవుతాయి. 2024-25 ఆర్థిక సంవత్సరంలో (FY25) ఆర్థిక లోటు రూ. 12.6 లక్షల కోట్లకు పెరిగే అవకాశం ఉంది. ఇంతకుముందు సంవత్సరంలో ఇది 11. 2 లక్షల కోట్లుగా ఉండేది. ఇది వారి జీఎస్ డీపీలో మూడు శాతానికి పెరిగుతుంది. రాష్ట్ర దేశీయ ఉత్పత్తి, ఇది రాష్ట్ర సరిహద్దుల్లో ఉత్పత్తి చేయబడిన అన్ని వస్తువులు, సేవల విలువను సూచిస్తుంది. గత రెండు సంవత్సరాలుగా రాష్ట్రాలు చాలా నిశితంగా నిర్వహించబడుతున్న కోవిడ్ అనంతర ఆర్థిక ఏకీకరణలో ఇది గ్యాప్ ను సూచిస్తోంది.

ఏడాది క్రితం కూడా ఈ పరిస్థితి లేదు. PRS రీసెర్చ్ ప్రకారం, రాష్ట్రాలు తమ మొత్తం ద్రవ్య లోటును FY21లో GDPలో 4.1 శాతం నుంచి FY24లో 2.8 శాతానికి తగ్గించగలిగాయి. అయినప్పటికీ, ఈ మెరుగుదలలో ఎక్కువ భాగం మెరుగైన GST వసూళ్లు కేంద్ర ప్రభుత్వం నుంచి పెరిగిన పన్నుల పంపిణీ నుంచి సమకూర్చుకున్నాయి.

వాటిని తగ్గించడానికి ప్రయత్నాలు చేసినప్పటికీ, చాలా రాష్ట్రాలు గణనీయమైన ఆదాయ లోటును ఎదుర్కొన్నాయి. FY24లో, 17 ప్రధాన రాష్ట్రాల్లో 11 రాష్ట్రాలు బడ్జెట్‌లో రెవిన్యూ లోటు పేర్కొన్నాయి. అంటే వాటి వ్యయం వారి ఆదాయం కంటే ఎక్కువగా ఉంది. ఆంధ్రప్రదేశ్, కేరళ, పంజాబ్, రాజస్థాన్, పశ్చిమ బెంగాల్ వంటి పెద్ద రాష్ట్రాలు నిరంతర రెవెన్యూ లోటులో ఉన్నాయి.

విశ్లేషకులు అభిప్రాయం, కొన్ని వార్తా నివేదికల ప్రకారం.. రాష్ట్రాలు మితిమీరిన ఆశాజనక, ఆదాయ వృద్ధిపై బ్యాంకింగ్ చేయడం, ప్రజాకర్షక సంక్షేమ పథకాలపై ఖర్చులను పెంచడం, ముఖ్యంగా ఎన్నికల సమయంలో ఇచ్చిన వాగ్థానాలు రాష్ట్రాలను చాలా ఇబ్బంది పెడుతున్నాయి. వాటిని నెరవేర్చలేక అప్పల ఊబిలోకి నెట్టబడుతున్నాయి.

ప్రజలకు ఇస్తున్న సబ్సీడిలో పెరుగుదల కూడా వ్యయం పెరగడానికి కారణం. ఈ ఆర్థిక సంవత్సరంలో దాదాపు ఇది 26 శాతానికి పెరుగుతుందని అంచనా. ఇది రూ. 3.7 లక్షల కోట్లకు (లేదా వారి మొత్తం ఆదాయంలో 8.7 శాతం) చేరుకుంటుంది.

ఈ పదునైన పెరుగుదల దీర్ఘకాలిక ఆర్థిక ఆరోగ్యం కంటే అధికారాన్ని నిలుపుకోవడానికి తక్షణ ఓటరును ఆహ్లాదపరిచే చర్యలపై రాష్ట్రాలు ఎక్కువ దృష్టి పెడుతుందని ఇవన్నీ సూచిస్తున్నాయి. ఈ అదనపు వ్యయంలో ఎక్కువ భాగం విద్యుత్ రాయితీలపైనే ఉంది, ఇది గణనీయమైన ఆర్థిక ఇబ్బందులకు కారణమైంది.

రాజస్థాన్, పంజాబ్, ఉత్తరప్రదేశ్ వంటి రాష్ట్రాలు తమ సబ్సిడీ బడ్జెట్‌లో గణనీయమైన భాగాన్ని వినియోగదారుల విద్యుత్ ఛార్జీలను తగ్గించడానికి ఉపయోగిస్తున్నాయి. ఇది వారి మొత్తం వ్యయాలను పెంచడమే కాకుండా, కోవిడ్ అనంతర సంవత్సరాల్లో వారు సాధించగలిగిన ఆర్థికంగా వివేకంతో ఉండేందుకు వారి ప్రయత్నాలను బలహీనపరుస్తోంది.

PRS ప్రకారం, 15వ ఆర్థిక సంఘం కొన్ని రాష్ట్రాలకు FY22 నుంచి FY26 వరకు రెవెన్యూ లోటు గ్రాంట్లను అందించింది. ఈ గ్రాంట్లు తరువాత సంవత్సరాలలో వరుసగా తగ్గిపోయాయి.

అయినప్పటికీ, చాలా రాష్ట్రాలు రెవెన్యూ లోటుతోనే బడ్జెట్‌ను కొనసాగించాయి. గ్రాంట్ తగ్గింపు పరిమాణాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకుంటే, రాబడి సమతుల్యతను కాపాడుకోవడానికి రాష్ట్రాలు తమ ఆదాయాలను పెంచుకోవాలి లేదా ఖర్చులను తగ్గించుకోవాలి.

రాబడి వృద్ధి రాష్ట్రాలకు ఒక ముఖ్యమైన సవాలుగా మిగిలిపోయింది. FY25 కోసం రాష్ట్రాలు తమ సొంత పన్ను ఆదాయం (OTR)లో 18 శాతం వృద్ధిని అంచనా వేస్తున్నప్పటికీ, మందగిస్తున్న ఆర్థిక వ్యవస్థ ఈ వృద్ధిని సవాల్ విసురుతున్నాయి.

మందగించిన జిఎస్‌టి వసూళ్లు: రాష్ట్రాల జిఎస్‌టి (ఎస్‌జిఎస్‌టి) వసూళ్లు, వారి మొత్తం ఆదాయంలో 43 శాతాన్ని కలిగి ఉన్నాయి, ఇది ఊహించిన దానికంటే నెమ్మదిగా పెరుగుతోంది. బీహార్, గుజరాత్ వంటి జిఎస్‌టి, వ్యాట్‌పై ఎక్కువగా ఆధారపడిన రాష్ట్రాలు ఆదాయ లోటును ఎదుర్కొంటున్నాయి.

ఇలాంటివి వాటి బడ్జెట్‌లపై ఒత్తిడి తెచ్చే అవకాశం ఉంది. అయినప్పటికీ, కేంద్ర ప్రభుత్వం నుంచి పన్నుల పంపిణీపై ఆధారపడటం, GST రాబడి చుట్టూ ఉన్న అనిశ్చితి కారణంగా రాష్ట్రాల ఆర్థిక ఆరోగ్యం బలహీనంగానే ఉంది. GST అమలు కారణంగా ఆర్థిక స్వయంప్రతిపత్తి క్షీణించడం వల్ల రాష్ట్రాలు పన్నుయేతర ఆదాయాలను సమర్థవంతంగా ఉత్పత్తి చేయగల సామర్థ్యాన్ని పరిమితం చేసింది.

పన్నేతర ఆదాయంలో అస్థిరత: ఆదాయ అంతరాన్ని పూడ్చుకోవడానికి చాలా రాష్ట్రాలు ఎక్సైజ్, స్టాంప్ డ్యూటీల వంటి పన్నుయేతర ఆదాయ వనరులను ఆశ్రయించాయి. అయినప్పటికీ, ఇవి చాలా అస్థిరంగా ఉంటాయి. అంచనా వేసిన వృద్ధిని గ్రహించకపోతే మరింత ఆర్థిక ఒత్తిడికి దారితీయవచ్చు.

బ్రోకరేజ్ సంస్థ ఎమ్కే రీసెర్చ్ నివేదిక రాష్ట్రవ్యాప్తంగా క్యాపెక్స్ వృద్ధిలో గణనీయమైన వ్యత్యాసాన్ని ఎత్తి చూపింది. FY25 కోసం రాష్ట్రాలు క్యాపెక్స్‌లో 18 శాతం పెరుగుదలను బడ్జెట్‌లో ఉంచగా, చెల్లింపులు ఆలస్యం, రాజకీయ అనిశ్చితి కారణంగా వాస్తవ వ్యయం తగ్గించబడింది.

దిగువన ఉన్న క్యాపెక్స్ అచీవ్‌మెంట్: ఆగస్టు 2024 నాటికి, రాష్ట్రాలు తమ FY25 క్యాపెక్స్ లక్ష్యాలలో 22 శాతాన్ని మాత్రమే సాధించాయి, గత ఆర్థిక సంవత్సరంలో ఇది 28 శాతం. అధిక క్యాపెక్స్ వృద్ధిని బడ్జెట్‌లో ప్రతిపాదించిన ఉత్తరప్రదేశ్, ఒడిశా వంటి రాష్ట్రాలు తమ పూర్తి-సంవత్సర లక్ష్యాలను చేరుకోవడంలో విఫలం అయ్యాయి.

అంతర్-రాష్ట్ర అసమానతలు: ఒడిశా- మధ్యప్రదేశ్ వంటి తక్కువ పారిశ్రామిక రాష్ట్రాలలో అధిక క్యాపెక్స్ వృద్ధి స్పష్టమైన నమూనా ఉంది, తమిళనాడు, కర్ణాటక వంటి పారిశ్రామిక రాష్ట్రాలు GSDP వాటాగా క్యాపెక్స్ పరంగా వెనుకబడి ఉన్నాయి.

పెరుగుతున్న లోటులు, ఆశాజనకంగా రాబడి లేకపోవడంతో రాష్ట్రాలు తమ వ్యయ అవసరాలను తీర్చడానికి అధిక రుణాల వైపు మొగ్గు చూపుతున్నాయి. ఇటీవలి సంవత్సరాలలో మధ్యస్థ-ఆదాయ రాష్ట్రాలు భారీ మొత్తంలో రుణాలు తీసుకుంటున్నాయని, ఈ ట్రెండ్ FY25లో కొనసాగుతుందని నివేదిక హైలైట్ చేస్తుంది.

ఆకస్మిక బాధ్యతల ముప్పు: ప్రభుత్వ యాజమాన్యంలోని విద్యుత్ పంపిణీ సంస్థల (డిస్కమ్‌లు) ఆర్థిక ఆరోగ్యం ఒక ముఖ్యమైన ఆందోళనగా మిగిలిపోయింది. డిస్కమ్‌ల బకాయిలు GDPలో దాదాపు 2.5 శాతం ఉన్నాయి, తమిళనాడు, రాజస్థాన్ వంటి రాష్ట్రాలు అనూహ్యంగా అధిక ఎక్స్‌పోజర్‌ను ఎదుర్కొంటున్నాయి. రాష్ట్రాలు ఈ బాధ్యతలను తీసుకోవలసి వస్తే, అది వారి రుణ స్థితి మరింత దిగజారడానికి దారితీయవచ్చు.

ఎంకే రీసెర్చ్ ప్రకారం, రాబడి వృద్ధి మందగించడం, పెరుగుతున్న వ్యయ ఒత్తిళ్లతో రాష్ట్రాలు తమ ఆర్థిక వ్యూహాలను తిరిగి అంచనా వేయాలి.

రాబడి అంచనాలను పునఃపరిశీలించడం: రాష్ట్రాలు మరింత వాస్తవిక ఆదాయ అంచనాలను అనుసరించాలి. అస్థిర పన్నుయేతర వనరులపై ఆధారపడటాన్ని తగ్గించాలి.

జనాకర్షక వ్యయాన్ని అరికట్టడం: కొత్త సంక్షేమ పథకాల పరిధిని పరిమితం చేయడం, ముఖ్యంగా ఎన్నికల సంవత్సరాల్లో, ఆర్థిక క్రమశిక్షణను కొనసాగించడం చాలా కీలకం.

కాపెక్స్‌పై దృష్టి పెట్టండి: రాష్ట్రాలు అధిక ఆదాయ వ్యయాలకు అనుగుణంగా క్యాపెక్స్‌ను తగ్గించడం కంటే దీర్ఘకాలిక వృద్ధికి మద్దతు ఇవ్వడానికి మూలధన వ్యయాలకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి.

ఆర్థిక సమన్వయాన్ని బలోపేతం చేయడం: రాజకీయ ఒత్తిళ్లకు గురికాకుండా ఆర్థిక ఏకీకరణ జరగకుండా చూసేందుకు కేంద్రం, రాష్ట్రాలు కలిసి పనిచేయాలి.

కేంద్రం కూడా ఎక్కడ పడితే అక్కడ సరిపడా ఖర్చు చేయకపోవడాన్ని తప్పుబట్టింది. పేదలపై దృష్టి కేంద్రీకరించాలని కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ ప్రకటించినప్పటికీ, బడ్జెట్ 2024-25 దశాబ్ద కాలంగా తగ్గిన కేటాయింపుల ధోరణితో కొనసాగుతోందని ఇండియా డెవలప్‌మెంట్ రివ్యూ కోసం వ్రాస్తూ ఫైనాన్షియల్ అకౌంటబిలిటీ నెట్‌వర్క్‌తో పనిచేస్తున్న పరిశోధకురాలు అస్మి శర్మ అన్నారు. ప్రభుత్వ వైఖరిని ఇది మరింత బలహీనపరుస్తుంది.

జనాదరణ పొందిన వ్యయం, అవాస్తవ రాబడి అంచనాలు, పెరుగుతున్న రుణ స్థాయిల వల్ల పెరుగుతున్న ఆర్థిక నష్టాలు రాష్ట్రాల ఆర్థిక ఆరోగ్యాన్ని మరింత దిగజార్చవచ్చు, ఇది మొత్తం ఆర్థిక స్థిరత్వానికి ప్రమాదం కలిగిస్తుంది.