కేజ్రీవాల్ బెయిల్ కేంద్రానికి, దర్యాప్తు సంస్థలకు పెద్ద ఎదురుదెబ్బ ?
సుప్రీంకోర్టు ఇంతకుముందే సీబీఐని పంజరంలో చిలక అని అభివర్ణించింది. తన రాజకీయ ప్రత్యర్థులను అణచివేయడానికి కేంద్రంలో అధికారంలో ఉన్న పార్టీలు..
Update: 2024-09-14 04:56 GMT
ఢిల్లీ లిక్కర్ స్కామ్ లో ఆరు నెలల విరామం తరువాత ఢిల్లీ సీఎం అర్వింద్ కేజ్రీవాల్ కు సర్వోన్నత న్యాయస్థానం బెయిల్ మంజూరు చేసింది. ఇది బీజేపీ నేతృత్వంలోని కేంద్రానికి, దాని దర్యాప్తు సంస్థలకు ఇబ్బందికరమే. సీబీఐ కేజ్రీవాల్ అరెస్ట్ చేయడం సమంజసం అని బెంచ్ లోని జస్టిస్ కాంత్ పేర్కొనగా, జస్టిస్ ఉజ్జల్ భూయాన్ మాత్రం ఇది దీనిని తప్పు పట్టారు.
“ఈడీ కేసులో నిందితుడిని విడుదల చేయడానికి అన్ని ఏర్పాట్లు పూర్తయ్యాక సీబీఐ అరెస్ట్ చేయడం ఏంటో సరిగా నాకు సరిగా అర్థంకాలేదు’’ అని ఆయన వ్యాఖ్యానించారు. అయితే, ఇద్దరు న్యాయమూర్తులు సంయుక్తంగా కేజ్రీవాల్‌పై ఉన్న కేసుల విచారణ ఎక్కడా ప్రారంభం కాలేదనే కారణంతో అతని స్వేచ్ఛను సమర్థించడం, ఆయన నిరవధికంగా జైలులో ఉంచడంపై ఆక్షేపించారు. తక్షణ కేసులోనే కాదు. అనేక అంశాల్లో సుదీర్ఘకాలం పాటు అండర్ ట్రయల్ గా మగ్గుతున్న ఇలాంటి అనేక కేసులకు వర్తిస్తుందని అన్నారు.
అత్యున్నత న్యాయస్థానం తన తీర్పులో చేసిన బలమైన పరిశీలనలు, ప్రత్యేకించి జస్టిస్ ఉజ్జల్ భుయాన్ ఇచ్చిన అభిప్రాయం - ప్రధాన తీర్పును జస్టిస్ సూర్య కాంత్ రచించారు. సీబీఐ దర్యాప్తును పూర్తి చేయడంలో వైఫల్యం, కేజ్రీవాల్ సుదీర్ఘకాలంపాటు జైలులో గడపడం పై కోర్టు ఇచ్చిన తీర్పు ఆప్ ఆరోపణలకు బలం చేకూర్చగా, బీజేపీ తన రాజకీయ ప్రత్యర్థులను లక్ష్యంగా చేసుకోవడానికి దర్యాప్తు సంస్థలను దుర్వినియోగం చేస్తోందని చెప్పవచ్చు.
ముందస్తు విచారణకు అవకాశం లేదు
జస్టిస్ కాంత్ తన తీర్పులో, "బెయిల్ సమస్య స్వేచ్ఛ, న్యాయం, ప్రజా భద్రత, ప్రభుత్వ ఖజానాపై భారం, సామాజికంగా సున్నితత్వం కలిగిన న్యాయ ప్రక్రియలో బెయిల్ అభివృద్ధి చెందిన న్యాయశాస్త్రం అంతర్భాగమని ఇవన్నీ నొక్కి చెబుతున్నాయి. నిందితుడైన వ్యక్తిని దీర్ఘకాలంగా నిర్బంధించడం, విచారణ పెండింగ్‌లో ఉండటం, వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛను అన్యాయంగా హరించడమే అని వ్యాఖ్యనించారు. మోదీ హయాంలో రాజకీయ నాయకులు, పాలనకు వ్యతిరేకంగా అసమ్మతి వ్యక్తం చేసే కేసులపై న్యాయవ్యవస్థ ద్వారా చాలా తరచుగా సరిచేయబడుతోంది.
కేజ్రీవాల్‌పై కేసుకు సంబంధించి నిర్దిష్టంగా, "విచారణ పూర్తి చేయడం తక్షణ భవిష్యత్తులో జరిగే అవకాశం లేదు" అని కూడా కోర్టు నొక్కిచెప్పింది, ఎందుకంటే ఈ కేసులో ఇప్పటివరకు సీబీఐ చేసినదంతా ఒకదాని తర్వాత మరొకటి అనుబంధ ఛార్జిషీట్‌ను దాఖలు చేయడమే. కానీ అసలు విషయాన్ని విచారణకు తీసుకోలేదు.
"నాల్గవ అనుబంధ ఛార్జిషీట్ ఇటీవల 29.07.2024 నాడు దాఖలు చేశారు. ట్రయల్ కోర్టు దానిని పరిగణలోకి తీసుకున్నట్లు మాకు సమాచారం ఉంది. అదనంగా, పదిహేడు మంది నిందితుల పేర్లు నమోదు చేశారు. 224 మంది వ్యక్తులను సాక్షులుగా చేర్చారు.
ఇందులో ఆధారాలుగా కొన్ని పేపర్లు, కొన్ని సాంకేతిక అంశాలను చేర్చారు.’’ అని ఉన్నత న్యాయస్థానం పేర్కొంది. అప్పీల్ విచారణ ఫలితాన్ని సీఎం స్థాయిలో ఆయన ప్రభావితం చేస్తారని సీబీఐ ఆరోపిస్తోంది. అయితే కేసుకు సంబంధించిన అన్ని అంశాలు, సాక్ష్యాలు దర్యాప్తు సంస్థ వద్ద ఉన్నాయి. వీటిని అప్పీల్ దారు మార్చే అవకాశాలు లేవని న్యాయస్థానం అభిప్రాయపడింది.
కేజ్రీవాల్‌కు బెయిల్ మంజూరు చేసేటప్పుడు కోర్టు ఉదహరించిన ఈ రెండు కారణాలను కలిపి చదవండి. ఈ కేసులో నిందితులుగా ఉన్న ఇతర ఆప్ నేతలందరూ ఇప్పటికే ఇలాంటి కారణాలతో బెయిల్‌పై విడుదలయ్యారని కోర్టు పేర్కొంది. దర్యాప్తు సంస్థలు తరచుగా అనుసరించే విధానాన్ని సూక్ష్మంగా హైలైట్ చేయండి. రాజకీయ నాయకులు, ప్రభుత్వాన్ని విమర్శించే వారిపై కేసులు ముందస్తుగా విచారణకు అవకాశం లేనప్పటికీ వారు నిర్బంధంలో ఉండేలా చూసుకోవాలి.
సమయం..
ఢిల్లీ సిఎం ను సిబిఐ అరెస్టు "సమయం - ఆవశ్యకత"పై తీవ్రమైన ప్రశ్నలను లేవనెత్తిన జస్టిస్ భుయాన్ దర్యాప్తు సంస్థలు మరింత స్వతంత్ర్యంగా ఉండాల్సిన అవసరం ఉందని అభిప్రాయపడ్డారు.
“దర్యాప్తు న్యాయంగా ఉండటమే కాకుండా అలా అనిపించాలి... సీజర్ భార్యలాగే, దర్యాప్తు సంస్థ కూడా బోర్డుకు అతీతంగా ఉండాలి. చాలా కాలం క్రితం, ఈ కోర్టు సిబిఐని పంజరంలోని చిలుకతో పోలుస్తూ మండిపడింది. సిబిఐ పంజరం చిలుక అనే భావనను తొలగించడం అత్యవసరం. బదులుగా, అవగాహన, పంజరం లేని చిలుకలా ఉండాలి."
కేజ్రీవాల్‌ను అరెస్టు చేయాలన్న CBI నిర్ణయం “సమాధానం చెప్పడానికి ప్రయత్నించే దానికంటే ఎక్కువ ప్రశ్నలను లేవనెత్తుతోంది” అని జస్టిస్ భుయాన్ నొక్కిచెప్పారు, “CBI కేసు 17.08.2022 న నమోదు చేసింది. అప్పీలుదారుని 21.03.2024న ED అరెస్టు చేసే వరకు, 16.04.2023న సుమారు ఏడాది క్రితం విచారించినప్పటికీ, అప్పీలుదారుని అరెస్టు చేయాల్సిన అవసరం లేదని సీబీఐ భావించలేదు. 20.06.2024న ED కేసులో అప్పీలుదారుకు ప్రత్యేక న్యాయమూర్తి రెగ్యులర్ బెయిల్ మంజూరు చేసిన తర్వాత (మౌఖిక ప్రస్తావనపై హైకోర్టు 21.06.2024న స్టే విధించింది) తర్వాత మాత్రమే CBI క్రియాశీలకంగా మారి అప్పీలుదారుని కస్టడీకి కోరినట్లు తెలుస్తోంది. 26.06.2024న నేర్చుకున్న ప్రత్యేక న్యాయమూర్తి దీనిని మంజూరు చేశారు."
"26.06.2024న CBI అరెస్టు చేసిన తేదీకి కూడా, అప్పీలుదారుని CBI నిందితుడిగా పేర్కొనలేదు. 29.07.2024న CBI దాఖలు చేసిన చివరి ఛార్జిషీట్‌లో మాత్రమే, అప్పీలుదారుని నిందితుడిగా పేర్కొంది. " అని జస్టిస్ భుయాన్ అన్నారు.
22 నెలలకు పైగా అప్పీలుదారుని అరెస్టు చేయాల్సిన అవసరం, ఆవశ్యకత సీబీఐకి లేదని స్పష్టమవుతోంది. కానీ ఈడీ కేసులో అప్పీలుదారుకు సాధారణ బెయిల్ మంజూరు చేసిన తర్వాతనే సిబిఐ తన యంత్రాంగాన్ని సక్రియం చేసి అప్పీలుదారుని కస్టడీలోకి తీసుకుంది.
CBI అటువంటి చర్య అరెస్టు సమయంపై తీవ్రమైన ప్రశ్నార్థక గుర్తును లేవనెత్తుతుంది. అరెస్టుపైనే కాకుండా... పరిస్థితులలో, ఈడీ కేసులో అప్పీలుదారుకు మంజూరైన బెయిల్‌ను నిరాశపరిచేందుకే సీబీఐచే అలాంటి అరెస్టు జరిగిందనే అభిప్రాయం తీసుకోవచ్చు” అని జస్టిస్ భుయాన్ అభిప్రాయపడ్డారు.
అంతేకాకుండా, కేజ్రీవాల్‌ను అరెస్టు చేయడానికి సిబిఐ ఉదహరించిన కారణాలు తమంతట తాముగా "అరెస్టును సమర్థించాల్సిన అవసరం పరీక్ష"ని సంతృప్తి పరచలేదని జస్టిస్ భుయాన్ అభిప్రాయపడ్డారు. మరీ ముఖ్యంగా, "అప్పీలెంట్ తన సమాధానంలో తప్పించుకున్నందున, అతను దర్యాప్తుకు సహకరించనందున, అతను అరెస్టు చేయబడ్డాడు. ఇంకా నిర్బంధంలో కొనసాగించాలని చెప్పినప్పుడు అది తప్పు" అని న్యాయమూర్తి చెప్పాడు.
మౌనంగా ఉండే హక్కు
“ ఒక నిందితుడు దర్యాప్తు సంస్థ అడిగే ప్రశ్నలకు దర్యాప్తు సంస్థ నిందితుడు సమాధానం చెప్పాలనుకునే రీతిలో సమాధానమిచ్చినప్పుడే, నిందితుడు దర్యాప్తుకు సహకరిస్తున్నాడని అర్థం అవుతుంది. ఇంకా, ప్రతివాది తప్పించుకునే సమాధానాన్ని ఉటంకిస్తూ అరెస్ట్, నిరంతర నిర్బంధాన్ని సమర్థించలేరు.
భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 20(3)లోని ప్రధాన సూత్రాన్ని మనం మరచిపోకూడదు... నేరానికి పాల్పడిన వ్యక్తి తనకు వ్యతిరేకంగా సాక్షిగా ఉండమని బలవంతం చేయకూడదు... నిందితుడికి మౌనంగా ఉండే హక్కు ఉంది. తనకు వ్యతిరేకంగా అనుచిత ప్రకటనలు చేయమని బలవంతం చేయలేము” అని జస్టిస్ భుయాన్ పేర్కొన్నారు.
సీనియర్ న్యాయవాది అభిషేక్ మను సింఘ్వీతో సహా పలువురు చట్టపరమైన ప్రముఖులు సంతృప్తి వ్యక్తం చేశారు. ఒక వ్యక్తి విచారణకు సహకరించడం లేదని చెప్పి ఒక్క నిందితుడిని న్యాయస్థానం లేదా పోలీసు కస్టడీకి రివార్డ్ ఇవ్వడంతో కేంద్ర దర్యాప్తు సంస్థలు విజయం సాధించిన తీరుపై ఊపిరి పీల్చుకున్నారు.
కేజ్రీవాల్‌కి, అతని పార్టీకి వ్యక్తిగతంగా ఎదురుదెబ్బ తగిలిన విషయం ఏమిటంటే, ఢిల్లీ సిఎంగా తన విధులను తిరిగి ప్రారంభించడానికి ఆప్ కన్వీనర్‌పై కోర్టు బెయిల్ షరతు విధించింది. అయితే, ఇది పదార్ధం కంటే ఆప్టిక్స్ పరంగా మరింత ఎదురుదెబ్బ. ఈడీ కేసులో కేజ్రీవాల్‌కు బెయిల్ మంజూరు అయినప్పుడు కేజ్రీవాల్‌కు ఇదే విధమైన షరతు విధించింది. సీబీఐ విషయంలో అతని బెయిల్ పిటిషన్‌ను సుప్రీంకోర్టు శుక్రవారం నాడు ముగించింది. ఢిల్లీ సెక్రటేరియట్, సిఎంగా అడ్మినిస్ట్రేటివ్ ఫైళ్లపై సంతకం చేస్తే, తదుపరి న్యాయ సమీక్ష కోసం పెద్ద బెంచ్‌కు సూచించవలసి ఉంటుంది.
అంతేకాకుండా, గత ఆరు నెలలుగా, కేజ్రీవాల్ జైలులో ఉండగానే ఢిల్లీ సీఎంగా కొనసాగుతున్నారు. అతను తన ప్రభుత్వంలో ఏ పోర్ట్‌ఫోలియో నిర్వహించడం లేదు. ఫైళ్లన్నీ కూడా కేవలం మంత్రుల సంతకాలే అవసరం ఉండటంతో జైలులో ఉన్నప్పటికీ పరిపాలన ఎలాంటి ఇబ్బంది ఎదురవలేదు.
ఏజెన్సీల దుర్వినియోగం
అందువల్ల, న్యాయవ్యవస్థ వైపు నుంచి, సుప్రీం కోర్టు తీర్పు కేజ్రీవాల్, విస్తృత ప్రతిపక్షాలకు పెద్ద షాట్‌గా నిలిచింది. గత దశాబ్ద కాలంగా బిజెపి "రాజకీయ ప్రతీకారం" దుర్వినియోగం చేసిందని ఆరోపణలు ఉన్నాయి.
అత్యున్నత న్యాయస్థానం - దాని అధీన న్యాయవ్యవస్థ - లెక్కలేనన్ని ఇతర 'రాజకీయ ఖైదీల'పై కేసులను పరిష్కరించేటప్పుడు అదే హేతువును ఉపయోగిస్తుంది. రాజకీయ నాయకులు, అయితే, న్యాయవ్యవస్థకు నిజమైన పరీక్షగా ఉంటారు, అలాగే వ్యక్తి స్వేచ్ఛను నిర్ధారించడానికి ప్రతిపక్షం విశ్వాసం. అయితే, తీర్పు యొక్క రాజకీయ పరిణామాలు చాలా విస్తృతంగా ఉంటాయని భావిస్తున్నారు కానీ అది వేరే కథ.