బీహార్ అసెంబ్లీ ఎన్నికలు ఎవరి అధ్యాయం ముగించబోతున్నాయి?

ఈ సంభాషణలో ‘ది ఫెడరల్’ ‘‘ఎడిటర్ ఇన్ చీఫ్ ఎస్. శ్రీనివాసన్’’ మాట్లాడుతూ.. బీహార్ రాజకీయ యుద్ధభూమిలో ఏదో ప్రమాదం ఉంది. నితీశ్ కుమార్ ఇప్పటి వరకూ చూడలేని కష్టతరమైన పరీక్షను ఎదుర్కొంటున్నారు. అలాగే ప్రశాంత్ కిషోర్, చిరాగ్ పాశ్వాన్ వంటి కొత్త ఆటగాళ్లు ఈ ఎన్నికల్లో ఎవరిని దెబ్బతీసే అవకాశం ఉందో వివరించారు.

మండల్ వర్సెస్ మందిర్ వంటి ఆకర్షణీయమైన బైనరీలను జర్నలిస్టులను ఇష్టపడతారని నాకు తెలుసు. ఇది పాత లేబుల్, ఇప్పుడు మరోసారి ముందుకు తీసుకువచ్చారు.

కానీ బీహర్ మండల్ రాజకీయాలకు నిలయం. దీనిని ఇప్పుడు రాహుల్ గాంధీ నాయకత్వం వహించి సామాజిక న్యాయ ఉద్యమంగా పునర్మించారు. చారిత్రాత్మకంగా ఎంవై (ముస్లి- యాదవ్) కూటమి ఆర్జేడీ ఎన్నికల వ్యూహానికి పునాదిగా ఉంది. ఎంబీసీల (మోస్ట్ బ్యాక్ వర్డ్ క్లాసెస్) మద్దతుతో లాలూ ప్రసాద్ ఈ ఫార్ములాతో తరువాత ఎన్నికల్లో గెలిచారు.

లాలూ గతంలో ఈబీసీలను ఆకర్షించేవారు. తరువాత కాలంలో ఇది బలహీనపడింది. ఇప్పుడు నా స్థావరం ఆర్జేడీ కాంగ్రెస్ తో ఉన్నప్పటికీ, అది సరిపోదు.

వారు ఈబీసీలను తిరిగి తమ వైపుకు తిప్పుకోవాలి. బీజేపీ యూపీలో అధికారంలో ఉంది. అక్కడ ఆధిపత్య కులంగా ఉన్న యాదవులను, వారి ఉపకులాలను లక్ష్యంగా చేసుకుని కూటమిపై గెలుపు సాధించారు.

ఇప్పుడు బిహార్ లోనూ అదే వ్యూహం పన్నే అవకాశం ఉంది. ఈబీసీలు, జేడీ(యూ), హెచ్ఎంఎం(జీతన్ రామ్ మంఝీ పార్టీ)చిరాగ్ పాశ్వాన్ తో కూటమి ఏర్పాటు చేసుకున్నారు. దీనికి మోదీ ఆకర్షణ తోడుకావడంతో ఇది బలీయంగా మారింది.

మరో వైపు ఇండి కూటమిలో ఆర్జేడీ, కాంగ్రెస్, కమ్యూనిస్టులు, వీఐపీ, ముఖేష్ సహానీ పార్టీ వంటి కాగితంపై బలంగా ఉన్నాయి. కాబట్టి పాత మండల్ వర్సెస్ మందిర్ డైనమిక కనిపించవచ్చు. కానీ ఇవి క్షేత్ర స్థాయిలో ఎలా పనిచేస్తాయనేది తుది ఫలితం వస్తుంది.

ఈ ఎన్నిక జేడీ(యూ) నితీశ్ కుమార్ ల చివరి అధ్యాయం కావచ్చని నేను నమ్ముతున్నాను. ఆయన దాదాపు 20 సంవత్సరాలు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నారు. ఇంత సుదీర్ఘకాలం పనిచేసిన తరువాత ప్రభుత్వ వ్యతిరేకత అనేది అనివార్యం.

ఇవేకాకుండా ఆయన ఆరోగ్యం క్షీణిస్తోందని, జ్ఞాపకశక్తి లోపించే అవకాశం ఉందని పలు నివేదికలు బయటకు వస్తున్నాయి. నేను దానిని కన్ఫామ్ చేయట్లేదు కానీ, అతను పాత నితీశ్ మాత్రం కాదని తెలుస్తోంది.

అతను ఒక శుభ్రమైన, సమర్థవంతమైన నిర్వాహకుడు. కానీ సంవత్సరాలుగా తరుచుగా రాజకీయ పరిణామాల వల్ల అతని ఇమేజ్ దెబ్బతింది. దీని వలన అతనికి తరువాత ‘పాల్తురామ్’ అనే మారు పేరు వచ్చింది.

శాంతిభద్రతలు కూడా ఆందోళనకరంగా మారాయి. ఇటీవల పాట్నాలో ఒక వ్యాపారవేత్తపై జరిగిన పట్టపగలు కాల్పులు ప్రజలను దిగ్బ్రాంతికి గురి చేశాయి. ఇది లాలూ జంగిల్ రాజ్ జ్ఞాపకాలను గుర్తు చేసింది. అక్కడ భయం, అరాచకం విస్తృతంగా వ్యాపించాయి. ఆందోళనకరంగా కొన్ని సంవత్సరాలలో ఒకే కుటుంబంలో ఇది రెండవ హత్య.

ఈ నేరాలకు అతీతంగా ఉన్న పెద్ద ప్రశ్న ఏమిటంటే.. నితీశ్ హయాంలో ఏమి మారింది? బీహార్ ఇప్పటికీ సామూహిక వలసలను చూస్తోంది. ప్రతి సంవత్సరం 75 లక్షల మంది పనికోసం వెతుక్కుంటూ వెళ్తున్నారు. అంటే రాష్ట్ర జనాభాలో ఏడు శాతం. గత 20 ఏళ్లలో ప్రాథమికంగా ఏదైనా మెరుగుపడిందా?

అవును.. గతంలో ఆ కార్యక్రమాలు బాగా పనిచేశాయి. ఆయన పంచాయతీ స్థానాల్లో మహిళలకు 30 శాతం రిజర్వేషన్లు, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ ఉద్యోగాల్లో మహిళలకు ప్రత్యేక కోటా ప్రవేశపెట్టారు. పాఠశాల విద్యార్థులకు అందించిన సైకిళ్లు విద్యార్థులు బడికి రావడానికి ఉపయోగపడ్డాయి. మద్యపాన నిషేధం వలన హింస తగ్గి, మహిళలలో మద్దతు లభించింది.

ఈ విధానాలు గత ఎన్నికల్లో అతనికి మహిళలలో గణనీయమైన మద్దతును అందించింది. కానీ ఇది ఇప్పుడు కూడా కొనసాగుతుందా? అనేది అసలు ప్రశ్న. చాలా మార్పులు వచ్చాయి. మహిళలు ఇప్పటికి సానుభూతితో ఉన్నప్పటికీ వారు ఆయనకు మద్దతుగా ఓటు వేస్తారో చూడాలి.

ఇది అంతకలాగపులగమైన సమూహం. కాబట్టి వారంతా ఎటు వైపు ఉంటారో చెప్పడం కష్టం. దీని ఆధారంగా పుట్టిన వీఐపీ పార్టీ మహఘట్ బంధన్ వైపు వెళ్లింది. కులపరంగా చెప్పులు కుట్టే, ఈబీసీ అయిన మంగీలాల్ మండల్ ను ఆర్జేడీ పార్టీ అధ్యక్షుడిగా నియమించింది. ఇది మొదటిసారిగా జరిగిందని ఈబీసీ న్యాయం జరిగిందని ఆయన గళం విప్పారు.

రాహుల్ గాంధీ కూడా ఈ వర్గం ఓటర్లను ఆకర్షించడానికి ప్రయత్నాలు చేస్తున్నారు. అన్ని పక్షాలు వీరిని ఆకర్షించడానికి ప్రయత్నాలు చేస్తున్నారు. ఆర్జేడీ వారి ఎంవై(ముస్లిం- యాదవ్) బేస్ తో పాటు కూటమిలో చేరితే అది వారికి లాభం చేకూరుస్తుంది.

ప్రశాంత్ కిషోర్ వాదనలు గాంధేయ ఆదర్శవాదంలో పాతుకుపోయాయి. తనను తాను సంస్కరణవాదిగా నిలబెట్టుకోవడానికి ఇండిగో ఉద్యమం వంటి చిహ్నాలను ఆయన ఉపయోగిస్తున్నారు.

కానీ బీహర్ రాజకీయాలలు చాలా లోతుగా కుల ఆధారితంగా ఉంటాయి. కిషోర్ కుల సంకీర్ణాన్ని నిర్మించలేకపోతే, ఆదర్శవాదం ప్రతిధ్వనించకపోవచ్చు. ఇది అతనికి నిజమైన పరీక్ష. సామాజిక సమీకరణాలు ఆధిపత్యం చెలాయించే రాష్ట్రంలో భావజాల ఆధారిత ఉద్యమం విజయం సాధించగలదా?

ఇప్పటికీ ఎన్నికలలో ఆయన ప్రత్యక్షంగా ఎదుర్కోలేదు. కాబట్టి అతను గెలుస్తాడా... లేక విఫలమవుతాడా? వేచి చూడాల్సి ఉంటుంది. ఈ దశలో అతను మూడో శక్తిగా ఉండగలడా అని చెప్పడం చాలా తొందర పాటు చర్య అవుతుంది.

చిరాగ్ రాజకీయ వ్యూహాలు ఆకర్షణీయంగా ఉంది. అతని తండ్రి రామ్ విలాస్ పాశ్వాన్ ఒక మంచి వ్యూహకర్త. ఎల్లప్పూడు అధికారంలో ఉండేవారు. కచ్చితంగా రాజకీయ పవనాలు అంచన వేసేవాడు.

ప్రారంభంలో చిరాగ్ బీజేపీ దృష్టని ఆకర్షించే వ్యక్తిగా చూశారు పెద్దగా ప్రతిఫలం లేకపోయినప్పటికీ మోదీని ప్రశంసలతో ముంచెత్తారు. దీనికి బదులుగా బీజేపీ అతని బాబాయి పశుపతి కుమార్ కు మద్దతు ప్రకటించింది. కానీ 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో చిరాగ్ పోటీ చేసిన ఐదు సీట్లలో గెలిచి పరిస్థితిని తారుమారు చేశాడు.

అది అతనికి బలానిచ్చింది. ఆయన ఇప్పుడు కేంద్ర మంత్రి. కొందరు ఆయన బీహార్ కు ఏక్ నాథ్ షిండేలా మారవచ్చని, అంతర్గతంగా పొత్తులను పెట్టుకోగల వ్యక్తిగా నమ్ముతున్నారు.

అయితే ఆయన ప్రభావం భౌగోళికంగా పరిమితం. పాశ్వాన్ ఓట్లు కొన్ని ప్రాంతాలలో కేంద్రీకృతమై ఉన్నాయి. ఆయన కింగ్ మేకర్ కావాలంటే మంచి సంఖ్యలో అసెంబ్లీ సీట్లు కావాలి.

ఇది టికెట్ల పంపిణీపై ఆధారపడి ఉంటుంది. బీజేపీ కనీసం 110-120 సీట్లతో తమ స్థానాన్ని బలోపేతం చేసుకోవాలని అనుకుంటోంది. మహారాష్ట్రలో లాగా తన మిత్రపక్షాలను తన ఆధీనంలో ఉంచుకునేలా ప్రణాళిక వేస్తోంది.

చిరాగ్ పాత్ర అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో తన లోక్ సభ విజయాన్ని పునరావృతం చేయగలరా లేదా అనేదానిపై ఆధారపడి ఉంటుంది. అది చాలా పెద్ద విషయం. మనం వేచి చూడాలి.