భారత రాజ్యాంగ నిర్మాణంలో గొంతెత్తిన మహిళలు వీళ్లే...

-మాడభూషి శ్రీధర్

రాజ్యాంగ నిర్మాణంలో ఎందరో మహానుభావులు పాల్గొన్నారు. ముందు అఖండ భారత్ కోసం ఏర్పాటయిన రాజ్యంగ సభ (Constituent Assembly)లో 389 సభ్యులు ఉంటే దేశ విభజన తరువాత, 90 మంది పాకిస్తాన్ కు మిగిలిపోతే, ఇండియా రాజ్యాంగ నిర్మాణ కృషిలో 299 సభ్యులు పాల్గొన్నారు. వారిలో 15 మంది మహిళలు ఉన్నారు. వారంతా ఉక్కు మహిళలు, వజ్రసంకల్పం కలిగిన వారు. రెండు సంవత్సరాల, 11 నెలలు, 17రోజుల పాటు చర్చించి మన రాజ్యాంగాన్ని నిర్మించారు. వీరంతా చాల క్రియాశీలంగా చర్చల్లో పాల్గొన్నారు. అనేక కొత్త ప్రతిపాదనలు చేశారు. సభను వప్పించి రాజ్యాంగంలో చేర్పించారు. భారత రాజ్యాంగాన్ని1949,నవంబర్ 26న రాజ్యాంగ సభ ఆమోదించింది. 1950, జనవరి 16నుంచి రాజ్యాంగం అమలులోకి వచ్చింది. రాజ్యాంగం ఆమోదించి 75 సంవత్సరాలు అయిన సందర్భంగా ఆ మహిళల ప్రతిభ గురించి సంక్షిప్తంగా నైనా తెలుసుకోవడం మనబాధ్యత. వారిని మనం గుర్తుంచు కొనకపోవడం న్యాయం కాదు.

మహిళా రాజ్యాంగరచనలో పాల్గొన్నమహిళలు వీళ్లే:

1. అమ్మూ స్వామినాథన్ (ఏవి అమ్మకుట్టి 22.4.1894 - 4.7.1978): కేరళ పాల్ఘాట్ జిల్లాలో అగ్రవర్ణానికి చెందిన వారు. భారత మహిళా సంఘం 1917లో ప్రారంభించారు ఆమె. అన్నీ బేసంత్, మార్గెరెట్ సోదరులు, మాలతి పట్వర్ధన్, దాదాభాయ్ అంబుజమ్మాల్ లో తో కలిసి ఈ సంఘాన్ని నిర్మించారు. మద్రాస్ రాజ్యాంగ అసెంబ్లీ స్వాతంత్ర్యసమరయోధ ఆమె. 1952లో రాజ్యసభకు ఎన్నికైనారు. భారత స్కౌట్స్ అండ్ గైడ్స్ అధ్యక్షులుగా 1960 నుంచి 65 దాకా పనిచేసారు. 1975లో అంతర్జాతీయ మహిళా సంవత్సర ప్రారంభోత్సవం నాడు ‘‘ఈ సంవత్సర మాత’’ మదర్ ఆఫ్ ద ఇయర్ గా సన్మానించారు. ఏ చదువు రాకపోయినా సుబ్బరామ స్వామినాథన్ తో పెళ్లి తరువాత ఆమె చదువుకున్నారు. అవి మహిళలకు చదువువుకోవడం సాధ్యం కాని రోజులు. కనుక ఇంటి దగ్గరే వీరికి ఒక ట్యూషన్ ద్వారా చదువునేర్చించారు. ఆంగ్లభాషా నిపుణులైనారు. మహాత్మాగాంధీ సిద్ధాంతాలను విశ్వసించి భారత స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాడారు.

2. దాక్షాయణి వేలాయుధన్ (04.07.1912-20.07.1978) తొలి దళిత పట్టభద్రురాలైనారు. ఆమెకు తొమ్మదిమంది సోదరులు. ఆమె 1946లో రాజ్యాంగ అసెంబ్లీకి ఎన్నికైనారు. 1945లో దాక్షాయణి కొచ్చిన్ విధాన మండలికి ఎన్నికైనారు. గాంధీ అభిమాని అయిన దాక్షాయణి బి ఆర్ అంబేడ్కర్ తో షెడ్యూల్డ్ కులాల వారి అభ్యున్నతి కోసం కృషి చేసారు. విడి నియోజకవర్గాల ఏర్పాటు విషయంలో ఆమె అంబేడ్కర్ తో విబేధించారు. వికేంద్రీకరణ నియమాల గురించి రాజ్యాంగంలో అంబేడ్కర్ తో కోసం రాజ్యాంగ సభలో వాదించారు.

3. బేగమ్ ఐజాజ్ రసూల్ (02.04.1909-01-08-2002) మాలె కోట్ల లో రాజకుటుంబంలో జన్మించారు. నవాబ్ ఐజాజ్ రసూల్ ను వివాహం చేసుకున్నతరువాత రాజ్యాంగ అసెంబ్లీ కి ముస్లిం ఏకైక మహిళా సభ్యురాలు. భారత ప్రభుత్వ చట్టం 1935 కింద ఈ దంపతులు 1937 ఎన్నికలలో యుపి శాసనసభకు గెలిచారు. దేశ విభజన తరువాత భారత ముస్లిం లీగ్ లో రాజ్యాంగ సభకు ఒకరైనారు. ముస్లిం మైనారిటీ వారికి విడిగా నియోజకవర్గాలను చేయాలన్న డిమాండ్ ను వ్యతిరేకించారు. ఇది శాశ్వతంగా మెజారిటీనుంచి మైనారిటీలను దూరం చేసే విధానం విమర్శించారు. 1949 లో ముస్లిం సభ్యులు వేరు నియోజకవర్గాలను సమర్థించారు. తరువాత రాజ్యసభకు 1952లో ఎన్నికయ్యారు. తర్వాత యుపి శాసన సభ్యురాలిగా ఎన్నికైనారు.

4. దుర్గాబాయ్ దేశ్ ముఖ్ (15.07.1909-09.05.1981) రాజమండ్రిలో ఉన్నప్పుడు తన 12 సంవత్సరాల వయసు సమయంలోనే స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో చేరారు. మద్రాస్ నగరంలో ఆంధ్ర కేసరి టి ప్రకాశం తో కలిసి సహాయనిరాకరణ, ఉప్పుసత్యాగ్రహాలలో పాల్గొన్నారు. 1936 ఆంధ్ర మహిళా సభను ఆమె ప్రారంభించారు. ఆ తరువాత ఆంధ్ర మహిళా సహాయ సంఘం లో అధ్యక్షురాలు గా ఎన్నికైనారు. రాజ్యాంగ నిర్ణాయక సభలోని అనేక అధ్యక్షులలో దుర్గాబాయ్ ఏకైక అధ్యక్షురాల పానెల్ గా ఉన్నారు. సాంఘిక సంక్షేమ చట్టాలను రూపొందించడానికి రాజ్యాంగంలో పాల్గొన్నారు. ప్రణాళికాసంఘంలో దుర్గాబాయ్ సభ్యురాలిగా చేరారు. తరువాత ఆమె మొదటి మహిళా అధ్యక్షురాలుగా చేపట్టారు. కుటుంబ సమస్యల వివాదాలను త్వరగా పరిష్కరించడానికి ఫామిలీ కోర్ట్ విడిగానిర్మించాలని పోరాటారు. మద్రాస్ ప్రొవిన్స్ నియోజకవర్గం నుంచి రాజ్యాంగ నిర్ణాయక సభ (Constituent Assembly ) కు ఎన్నికైనారు. తమిళ తదితర దక్షిణ ప్రాంతాలలో హిందీకి వ్యతిరేకత విపరీతంగా ఉంటుంది. అయినా ఆ ప్రతికూల సమస్యలలో కూడా హిందుస్తానీ జాతీయ భాషగా ఉండాలని ఆమె రాజ్యాంగ సభలో వాదించారు.

5. హన్సా జీవ్రాజ్ మెహ్తా (03.07.1897-04.04.1995): బరోడా దివాన్ మనుభాయ్ నంద్ శంకర్ మెహ్తా కుమార్తె హన్సా మెహ్తా ఇంగ్లాండ్ జర్నలిజం (పాత్రికేయ) సామాజిక శాస్త్రం చదువుకున్నారు. సంస్కరణవాది, సామాజిక ఆందోళనావాది. విద్యావేత్త. రచయిత. ఆమె మనవరాలు ‘‘కరణ్ ఘేలో’’ పేరున్న ప్రముఖమైన మొదటి గుజరాతీ నవల రచయిత. మహాత్మాగాంధీ పిలుపు విని స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో పాల్గొన్నారు. దేశ్ సేవికా దళ్ ను 1930లో ప్రారంభించారు. బాంబే శాసన సభ్యురాలిగా గెలిచారు. గల్లీవర్ ట్రావెల్స్ తో సహా అనేక బాల పుస్తకాలను గుజరాతీ భాషకు అనువదించారు. 1945-46 లో అఖిల భారత మహిళా మహాసభలో ఎన్నికైనారు. 1946లో మహిళల స్థాయిలో నూక్లియర్ సబ్ కమిటీ లో ప్రాతినిధ్యం నెరపారు. 1950లో ఐక్యరాజ్య మానవ హక్కుల కమిషన్ మొదటి ఉపాధ్యక్షురాలైనారు.

6. కమ్లా చౌధరీ (22.02.1908-1970): లక్నోలో సంపన్నకుటుంబంలో జన్మించిన కమ్లా చదువుకోవడానికి పోరాడాల్సి వచ్చింది. బ్రిటిష్ సామ్రాజ్య ప్రభుత్వం నుంచి వదిలి 1930 జాతీయ ఉద్యమపోరాటంలో పౌర అవిధేయ ఉద్యమం (the Civil Disobedience Movement) లో పాల్గొన్నారు. ఉత్తర ప్రొవిన్సెస్ నుంచి 1946 లో రాజ్యాంగ నిర్ణాయక సభకు ఎన్నికైనారు. 1947 నుంచి 1956దాకా పార్లమెంట్ ప్రొవిన్సియల్ మెంబర్ గా పనిచేసారు. 54వ భారతజాతీయ కాంగ్రెస్ సమావేశాలకు ఉపాధ్యాయులుగా ఉన్నారు. 1962 లో యుపి హాపూర్ జిల్లానుంచి లోక్ సభకు గెలిచారు. ఆమె ప్రముఖ రచయిత్రి కూడా. అనేక కథలను ప్రచురించారు.

7. లీలా రాయ్ (02.10.1900-11.06.1970): అస్సాం గోల్పారా తండ్రి డిప్యూటీ మెజిస్ట్రేట్ గాపనిచేసారు. కానీ జాతీయ ఉద్యోమంలో సానుభూతి కలిగిన వారు. మహిళల హక్కులకోసం అఖిల బెంగాల్ సహాయక మహిళల కమిటీ ఉప కార్యదర్శి పోరాడినారు. వామపక్ష సంస్కరణ కోరిన వ్యక్తి. నేతాజీ సుభాష్ చంద్ర బోస్ కు సమీప శిష్యుడు సహచరుడు. ఢాకాలో ఆమె బాలికల చదువులకోసం పనిచేసారు. 1923లో స్నేహితులతో కలిసి దీపాలి సంఘ అనే సంస్థను ఏర్పాటు చేసారు. ఢాకా కొలకత్త నగరాల్లో విద్యార్థినులకు చదివించడానికి ఛత్రీసంఘా అనే మరో సంఘాన్ని ఏర్పాటు చేసారు. మహిళల కోసమే 1931 జయశ్రీ పేరుతో ఒక జర్నల్ సంపాదకురాలిగా పత్రికను నిర్వహించారు. రవీంద్రటాగోర్ ఆశీస్సులు కూడా ఆమె సాధించారు.

8. మాలతీ చౌధురీ (26.07.1904– 15.03.1998): తూర్పు బెంగాల్ (బంగ్లాదేశ్) 1921లో 16 సంవత్సరాల వయసులోనే శాంతినికేతన్ లో చేరారు. ఉప్పు సత్యాగ్రహంలో, భర్తతో కలిసి భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు.

9. పూర్ణిమా బెనర్జీ (1911-1951): ఉత్తరప్రదేశ్ అల్లహాబాద్ జాతీయ కాంగ్రెస్ కమిటీ కార్యదర్శిగా పనిచేసారు. 1930 నుంచి 1940 దాకా మహిళల రాడికల్ నెట్ వర్క్ ను నిర్మించారు. నాయకత్వంలో స్వాతంత్ర్యోద్యమం పోరాడారు. సత్యాగ్రహాలు, క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో చురుకుగా పాల్గొన్నారు. సోషలిస్ట్ ఆలోచనా ధార గురించి ప్రసంగంలో చాలా గట్టిగా వాదించేవారు. కిసాన్ సమావేశాలలో మాట్లాడేవారు. 1946లో యుపి శాసన సభకు ఎన్నికైనారు. రాజ్యాంగ నిర్మాణంలో క్లాజ్ 16 ద్వారా అందరి మతాలకు సంబంధించిన చదువు నేర్పాలని అన్ని మతాల మధ్య పోలికలను అధ్యయనం చేయాలని పోరాడారు. మన ప్రజలకు సమిష్టిగా సార్వభౌమత్వం ఉండాలని, ఉంటుందని, కాని ఆ పదాన్ని మన రాజ్యాంగ పీఠికలో ఉంచాల్సిన అవసరం లేదని ఎందుకంటే అది సమిష్టిగా లభిస్తుందని వాదించారు. జనులకు ఓటు హక్కు ఉండాలని ఏడాదికోసారి ఎన్నికలు జరగాలనీ, ఎన్నికల్లో చేసిన వాగ్దానాలను, గెలిచిన తరువాత అమలుచేయడానికి కృషి చేయాలని వాదించారు.

10. రాజ్ కుమారీ అమృత్ కౌర్ (2.02.1887 – 6.02.1964): లక్నోలో ఆమె తొలి ఆరోగ్యమంత్రి గా ఎన్నికై పదేళ్ల తరువాత పనిచేసారు. ఇంగ్లాండ్ డోర్నెట్ షెర్బోర్న్ చదువుకున్నారు. మహాత్మాగాంధీ కార్యదర్శిగా 16 సంవత్సరాలు పనిచేసారు. అఖిల భారతీయ వైద్య శాస్త్రాల సంస్థ All India Institute of Medical Sciences (AIIMS) ను ఏర్పాటు చేయాలని, దానికి స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి ఇవ్వాలని కోరారు. ఫలితంగా 1956లో ఈ సంస్థ చట్టాన్ని తయారు చేసారు. మహిళలకు విద్యావకాశాలు అందరికీ అందాలని కృషి చేసారు. కౌర్ గారు యుపి భారత రాజ్యాంగ నిర్ణాయక సభకు ఎన్నికైనారు. సబ్ కమిటీలో ప్రాథమిక హక్కులు, మైనారిటీ సబ్ కమిటీలలో నిర్వహించారు. రాజ్యాంగంలో యూనియన్ సివిల్ కోడ్, అందరికీ ఓటు, మత హక్కులలో చర్చలలో పాల్గొన్నారు. నర్సింగ్ కళాశాల ఏర్పాటు చేయించారు. భారత సంస్థ ద్వారా రాజ్ కుమారీ అమృత్ కౌర్ కాలేజ్ ఆఫ్ నర్సింగ్ పేరు పెట్టారు.

11. రేణుకా రాయ్ (04.01.1904–1997): లండన్ స్కూల్ ఆఫ్ ఎకానమిక్స్ లో బిఎ చదువుకున్నారు. 1934 అఖిల భారత మహిళా కమిషన్ లీగల్ కార్యదర్శిగా ప్లీ ఫర్ కమిషన్ ఆఫ్ ఎంక్వయిరీ లో పనిచేసారు. అక్కడ ప్రొవిజనల్ పార్లమెంట్లో సెంట్రల్ లెజిస్లేచర్ అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో గెలిచి 1943 నుంచి 1946 దాకా సభ్యురాలిగా ఉన్నారు. 1952లో All India Women’s Conference (AIWC) లో అధ్యక్షురాలుగా బాధ్యతలు నిర్వహించారు. 1952, 1962 పశ్చిమ బెంగాల్ శాసనసభలో మంత్రిగా పనిచేసారు. లోకసభలో 1957 నుంచి 1967 దాకా మాల్డా నియోజకవర్గం నుంచి ప్రాతినిధ్యం చేసారు.

12. సరోజినీ నాయిడు (13.02.1879 – 02.03.1949): ఆమె కవయిత్రి ‘నైటెంగేల్ ఆఫ్ ఇండియా’ అని పేరు పొందారు. హైదరాబాద్ లో జన్మించారు. అక్కడే చదువుకున్నరు. 1925లో భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ లో మొదటి సారి మహిళా అధ్యక్షులైనారు. All India Women’s Conference (AIWC) లో సభ్యురాలు. గాంధీ, గోపాల్ కృష్ణ గోఖలే, రవీంద్రనాథ్ టాగోర్, సరళాదేవి చౌదురానీ వంటి పెద్దలతో సత్యాగ్రహాలుచేసారు. 1917 సత్య-అహింస ఉద్యమాలలో పాల్గొని, 1930లో ఉప్పుసత్యాగ్రహంలో అరెస్టు చేసారు. యూపి గవర్నర్ గా మార్చ్ 1949లో 70 సంవత్సరాల వయసులో మరణించేవరకు బాధ్యతలు నిర్వహించారు. నిజానికి 13 ఫిబ్రవరిని మహిళాదినోత్సవం జరుగుతూ ఉండేది. ఆ చరిత్రను పూర్తిగా జనం మరిచిపోయారు.

13. సుచేతా క్రిపలానీ (25.06,1908 – 1.12.1974) హర్యాణా అంబాలా పట్టణంలో పుట్టారు. క్విట్ ఇండియా 1942లో సత్యాగ్రహం చేసారు. అరెస్టయ్యారు. దేశ విభజన సమస్యల్లో బాధితులకు సాయం చేయడానికి గాంధీతో కలిసి పనిచేసారు. రాజ్యాంగ నిర్ణాయక సభకు కాన్పూర్ నుంచి ఎన్నికై ఛార్టర్ సబ్ కమిటీలో సభ్యురాలిగా చర్చలలో పాల్గొన్నారు. 14 ఆగస్టు 1947 ట్రిస్ట్ విత్ డెస్టినీ ప్రసంగానికి ముందు వందే మాతరం గీతాన్ని పాడినారు. All India Women’s Conference (AIWC) లో సభ్యురాలు. 1969 కాంగ్రెస్ తో పార్టీ చీలిపోయినపుడు మొరార్జీ దేశాయ్ నాయకత్వంలో ఎన్నికైనారు.

14. విజయ లక్ష్మీ పండిత్ (18.08.1900 – 1.12.1990) అలహాబాద్ లో జన్మించారు. మొదటి ప్రధానమంత్రి జవహర్లాల్ నెహ్రూ సొదరి ఆమె. 1932, 1940, 1942 సంవత్సరాలలో ఒక ఏడాది, మరో సారి రెండుసార్లు రెండేళ్లపాటు జైల్ శిక్షకు గురయ్యారు. అలహాబాద్ మునిసిపాలిటీ ఎన్నికల్లో గెలిచినతరువాత 1936లో యుపి ఎన్నికలలో అసెంబ్లీకి విజయం సాధించి కాబినెట్ మంత్రిపదవి నిర్వహించారు.

1944లో భర్త మరణించిన తరువాత ఆమె వితంతువులకు వారసత్వ హక్కుల గురించి పోరాడారు. All India Women’s Conference (AIWC) లో ఉద్యమాలు చేసి హక్కుల చట్టాలను మార్చారు. 1946 లో రాజ్యాంగ నిర్ణాయక సభలో యుపినుంచి ఎన్నికై చర్చలలో పాల్గొన్నారు. తరువాత సోవియట్ యూనియన్ భారత రాయబార అధికారిగా ఆతరువాత మొక్సికో రాయబారిగా కార్యబాధ్యతలను స్వీకరించారు. ఐర్లాండ్ బాధ్యతల తరువాత యూనియన్ కింగ్డమ్ (Unted Kingdom) హై కమిషనర్ గా అయినారు. యూనియన్ ఆఫ్ నేషన్స్ జనరల్ అసెంబ్లీ మొదటి అధ్యక్షురాలైనారు. మధ్యలో మహారాష్ట్ర గవర్నర్ గా పనిచేసారు. 1964లో పార్లమెంట్ కు గెలిచారు.

15. ఆనీ మాస్కరీన్ (6.06.1902 – 19.07.1963): అక్కమ్మ చెరియన్, పట్టం థాను పిళ్లైతో పాటు, మాస్కరీన్ చురుకుగా స్వాతంత్ర్య సమరంలో పాల్గొంది. సంస్థానాల విలినం కోసం కృషిచేసిన నాయకులలో ఆమె ఒకరు. 1938 ఫిబ్రవరిలో, ట్రావెన్‌కోర్ స్టేట్ కాంగ్రెస్ అనే రాజకీయ పార్టీ మొదటి మహిళ. మాస్కరీన్ కార్యవర్గ సభ్యురాలు. సంస్థానం దివానుగా సర్ సిపి రామస్వామి అయ్యర్ నియామకాన్ని రద్దు చేయాలని, అతని పరిపాలన, నియామకాలు, ఆర్థిక వ్యవహారాలపై విచారణ జరిపించాలనీ డిమాండ్ చేస్తూ మహారాజా చితిర తిరునాల్‌కు మెమోరాండం పంపడం కార్యనిర్వాహక కమిటీ చర్య తీసుకున్నారు. ఆమె స్టేట్‌మెంట్ల కారణంగా ఓ పోలీసు అధికారి ఆమెపై దాడి చేసాడు. ఆమె ఇంటిని పడగొట్టి, ఆస్తిని దోచుకెళ్ళారు. ఆమె ఈ ఘటనపై కథనాన్ని ప్రచురించి, పోలీసుల ఆగ్రహానికి గురైంది. అనేక సార్లు అరెస్టైంది. జైలుశిక్షలు అనుభవించింది. రాష్ట్ర శాసనసభలో ఆమె శక్తివంతమైన వక్త. 1942 లో, మాస్కరీన్ క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో చేరింది. రెండు సంవత్సరాల తరువాత ట్రావెన్‌కోర్ స్టేట్ కాంగ్రెసు పార్టీకి కార్యదర్శిగా ఎన్నికైంది. 1946 లో, భారత రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించేందుకు ఏర్పరచిన 299 మంది సభ్యుల రాజ్యాంగ పరిషత్‌కు ఎన్నికైనారు. హిందూ కోడ్ బిల్లును పరిశీలించే అసెంబ్లీ ఎంపిక కమిటీలో ఆమె పనిచేసింది. భారత స్వాతంత్ర్య చట్టం 1947 ను బ్రిటిష్ పార్లమెంటు ఆమోదించాక, ఆగష్టు 15 న, ఈ రాజ్యాంగ సభే పార్లమెంటుగా మారింది. 1948 లో ఆమె ట్రావెన్‌కోర్-కొచ్చిన్ శాసనసభకు తిరిగి ఎన్నికైంది. 1952 వరకు పనిచేసింది. 1949 లో స్వాతంత్య్రానంతరం రాష్ట్రంలో మంత్రిగా పనిచేసిన మొదటి మహిళ ఆమె. మాస్కరీన్, 1952 ఎన్నికల్లో తిరువనంతపురం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం నుండి స్వతంత్ర అభ్యర్థిగా మొదటి లోక్‌సభకు ఎన్నికయ్యారు.