మోదీ అనంతరం చంద్రబాబు రాజకీయమెలా ఉంటుంది?

భారత రాజకీయాలు ఒక వ్యక్తి చుట్టూ కేంద్రీకృతమయ్యే దశను గత పదేళ్లలో మరీ స్పష్టంగా చూపాయి. నరేంద్ర మోదీ కేవలం ప్రధాని మాత్రమే కాదు; ఆయన ఒక రాజకీయ బ్రాండ్, ఒక భావజాల ప్రతీక, ఒక పాలనా శైలి. అలాంటి వ్యక్తి తరువాత భారత రాజకీయాల్లో ఎవరు ‘నెక్స్ట్ నేషనల్ ఫిగర్’ అవుతారు అన్న ప్రశ్న సహజంగా ఉత్పన్నమవుతోంది. ఈ ఖాళీని నింపే నాయకుడు ఎవరు అన్నది పార్టీ రాజకీయాలకు మాత్రమే కాదు, దేశ రాజకీయ సమతుల్యతకూ కీలకం.ఈ దశలో అమెరికా కు చెందిన రాయిటర్స్ (Reuters)వార్త సంస్థ అంచనా ఏమిటంటే, మోదీ తరువాత భారత రాజకీయాలకు ఒకే ఒక సూపర్ లీడర్ కంటే మల్టీ–పోలార్ లీడర్‌షిప్ మోడల్ రావచ్చు. అలా వస్తే చంద్రబాబు లాంటి నాయకులు కీలకమవుతారనీ కథనం ప్రచురించడంతో దేశవ్యాప్తంగా విపరీతమైన చర్చ జరుగుతున్నది.

‘వారసుడు’ అన్న పదం ఇక్కడ రాజవంశీయ అర్థంలో కాదు. భావజాల, పాలనా శైలి, రాజకీయ ప్రభావం, జాతీయ స్థాయిలో నిర్ణయాలను ప్రభావితం చేసే సామర్థ్యం—ఈ నాలుగు అంశాల సమ్మేళనమే మోదీ వారసత్వం. ఈ దృష్టితో చూస్తే, బీజేపీ లోపల అమిత్ షా, యోగి ఆదిత్యనాథ్, నితిన్ గడ్కరీ వంటి పేర్లు వినిపిస్తాయి. కానీ బీజేపీ బయట నుంచి, ముఖ్యంగా ప్రాంతీయ రాజకీయాల నుంచి, చంద్రబాబు నాయుడు పేరు వినిపించడం రాజకీయంగా ఆసక్తికరమైన పరిణామం. చంద్రబాబు ఒకప్పుడు ‘ఐటీ విజనరీ సీఎం’గా, ‘రిఫార్మిస్ట్ అడ్మినిస్ట్రేటర్’గా గుర్తింపు పొందారు. మోదీకి ముందే గుజరాత్ తరహాలో ఆంధ్రప్రదేశ్‌ను అభివృద్ధి పథంలో నడిపించాలన్న ఆలోచనలతో ముందుకు వెళ్లారు. ఈ నేపథ్యం ఆయనను మోదీ తరహా నాయకత్వానికి ప్రత్యామ్నాయంగా ఊహించడానికి కారణమవుతోంది. కానీ ప్రశ్న ఇదే...చంద్రబాబు నిజంగా మోదీ వారసులుగా మారే రాజకీయ స్థాయికి చేరుకున్నారా? లేక ఇది కేవలం మీడియా, థింక్‌ట్యాంక్ ఊహాగానాలా?

చంద్రబాబు రాజకీయ ప్రయాణం:

ప్రాంతీయ నాయకుడి నుంచి జాతీయ పాత్ర వరకు...

చంద్రబాబు నాయుడు రాజకీయ జీవితం భారత రాజకీయాల్లో ఒక ప్రత్యేక అధ్యాయం. కాంగ్రెస్ నుంచి టిడిపి, టిడిపి నుంచి జాతీయ రాజకీయాల వరకు ఆయన ప్రయాణం వ్యూహాత్మక మలుపులతో నిండి ఉంది. ఎన్టీఆర్ తర్వాత టిడిపిని నిలబెట్టిన నాయకుడు చంద్రబాబు. ఆ పార్టీని కేవలం ప్రాంతీయ భావోద్వేగాల నుంచి బయటకు తీసి, పాలనా సామర్థ్యానికి ప్రతీకగా మార్చాలన్న ప్రయత్నం ఆయనది. 1990లలోనే ఆయన ప్రపంచ బ్యాంక్, IMF, మల్టీనేషనల్ కంపెనీలతో సంబంధాలు ఏర్పరుచుకున్నారు. ‘ఈ-గవర్నెన్స్’, ‘హైటెక్ సిటీ’, ‘విజన్ 2020’ వంటి భావనలు అప్పట్లోనే భారత రాజకీయాల్లో కొత్తవి. ఈ కోణంలో చూస్తే, మోదీ అభివృద్ధి రాజకీయాలకు చంద్రబాబు ఒక రకంగా ‘ప్రోటోటైప్’ అని రాయిటర్ సంస్థ అభిప్రాయం. అయితే, చంద్రబాబు రాజకీయంలో ఒక పరిమితి ఉంది—అది మాస్ కనెక్ట్. మోదీ ప్రజల్లోకి భావోద్వేగంగా ప్రవేశించగలిగారు; చంద్రబాబు మాత్రం ఎక్కువగా ఎలైట్, పాలసీ సర్కిల్స్‌లోనే ప్రభావం చూపారు. ఇదే ఆయన జాతీయ నాయకత్వానికి అడ్డంకిగా మారింది.ఇప్పటి పరిస్థితి భిన్నం. బీజేపీకి మిత్రపక్షాల అవసరం పెరుగుతోంది. NDA రాజకీయాలు తిరిగి ప్రాంతీయ పార్టీల మీద ఆధారపడే దశలోకి వెళ్తున్నాయి. ఈ సందర్భంలో చంద్రబాబు రాజకీయ ప్రాముఖ్యత పెరిగింది. కింగ్‌మేకర్ స్థాయి నుంచి ‘నేషనల్ నావిగేటర్’ స్థాయికి వెళ్లే అవకాశం ఉందా అన్నది కీలక ప్రశ్న.

మోదీ vs చంద్రబాబు :

పాలనా శైలి, భావజాలం, వ్యూహాల పోలిక....

రాయిటర్ సంస్థ విశ్లేషణలో ముఖ్యమైన భాగం—మోదీ, చంద్రబాబు మధ్య పోలిక. ఇద్దరూ అభివృద్ధిని రాజకీయ ఆయుధంగా వాడారు. ఇద్దరికీ బ్యూరోక్రసీ మీద పట్టు ఉంది. ఇద్దరూ టెక్నాలజీని పాలనలోకి తీసుకురావడంలో ముందున్నారు. కానీ ఇక్కడే తేడాలు మొదలవుతాయి. మోదీ రాజకీయాలు భావోద్వేగాలతో నడుస్తాయి—జాతీయత, భద్రత, హిందుత్వం, గర్వం. చంద్రబాబు రాజకీయాలు లాజిక్, డేటా, పాలసీ మీద ఆధారపడతాయి. మోదీ ‘నాయకుడు’, చంద్రబాబు ‘మేనేజర్’. ఈ రెండింటిలో జాతీయ రాజకీయాలకు ఏది అవసరం అన్నది కాలమే నిర్ణయిస్తుంది. ఇంకో ముఖ్యమైన అంశం—సంస్థాగత నియంత్రణ. మోదీ బీజేపీని పూర్తిగా తన శైలికి అనుగుణంగా మలిచారు. చంద్రబాబు మాత్రం టిడిపిలో కూడా పూర్తి నియంత్రణ సాధించలేకపోయిన సందర్భాలు ఉన్నాయి. ఇది ఆయన జాతీయ స్థాయి నాయకత్వానికి ప్రతిబంధకంగా మారుతుంది. అయితే, మోదీ తరువాత బీజేపీకి ఒక ‘కన్సెన్సస్ ఫేస్’ అవసరం అయితే, చంద్రబాబు లాంటి అనుభవజ్ఞుడు, వ్యవస్థలతో పని చేయగల నాయకుడు అవసరం కావచ్చు. ఈ కోణంలో ఆయన పేరు వినిపించడం యాదృచ్ఛికం కాదు.

ప్రస్తుత రాజకీయ సమీకరణలు:

చంద్రబాబు అవకాశాలు, పరిమితులు....

ప్రస్తుత భారత రాజకీయాల్లో స్పష్టమైన ధోరణి ఉంది—ఏ పార్టీకి పూర్తి ఆధిపత్యం లేదు. కూటమి రాజకీయాలు తిరిగి బలపడుతున్నాయి. ఈ సందర్భంలో చంద్రబాబు లాంటి నాయకులు కీలక పాత్ర పోషించగలరు. ఆయనకు పార్లమెంటరీ అనుభవం ఉంది, జాతీయ నాయకులతో వ్యక్తిగత సంబంధాలు ఉన్నాయి. కానీ ‘వారసుడు’ అవ్వడానికి కేవలం రాజకీయ చతురత సరిపోదు. ప్రజాదరణ, భావజాల స్పష్టత, దేశవ్యాప్త అంగీకారం అవసరం. చంద్రబాబు ఇప్పటికీ ఒక రాష్ట్రానికి పరిమితమైన నాయకుడే. ఆయన ప్రభావం ఉత్తర భారతంలో చాలా తక్కువ. ఇంకా ఒక సమస్య—బీజేపీ అంతర్గత రాజకీయాలు. బీజేపీ ఒక క్యాడర్ పార్టీ. బయట నుంచి వచ్చిన నాయకుడిని వారసుడిగా అంగీకరించే సంస్కృతి ఆ పార్టీలో లేదు. ఈ కోణంలో చూస్తే, చంద్రబాబు మోదీ వారసుడిగా మారడం రాజకీయంగా చాలా క్లిష్టం. అయితే, ఆయన ‘ట్రాన్సిషన్ ఫిగర్’గా, లేదా మోదీ తరువాతి కాలంలో ఒక కీలక సూత్రధారిగా మారే అవకాశం మాత్రం ఉంది. అది వారసత్వం కాదు; సహ-నాయకత్వం.

చంద్రబాబు – వారసుడా లేక అవసరమైన భాగస్వామ్య పక్షమా?

రైటర్ సంస్థ తుది అభిప్రాయం స్పష్టం. చంద్రబాబు నాయుడు నరేంద్ర మోదీకి ప్రత్యక్ష వారసుడు కావడం కంటే, మోదీ తరువాతి భారత రాజకీయాల్లో ఒక కీలక బ్యాలెన్సింగ్ ఫోర్స్‌గా మారే అవకాశం ఎక్కువ. మోదీ వారసత్వం అంటే కేవలం కుర్చీ కాదు; ఒక భావజాల ఆధిపత్యం. ఆ స్థాయికి చంద్రబాబు చేరాలంటే, ఆయన రాజకీయ శైలి, ప్రజలతో సంబంధం, భావోద్వేగ కమ్యూనికేషన్—all మారాలి. అది సాధ్యమా? అనేది అనిశ్చితం. కానీ ఒక విషయం మాత్రం ఖాయం. భారత రాజకీయాలు మళ్లీ ప్రాంతీయ శక్తుల వైపు తిరుగుతున్న వేళ, చంద్రబాబు లాంటి అనుభవజ్ఞులు లేకుండా కేంద్ర రాజకీయాలు నడవలేవు. వారసుడిగా కాకపోయినా, ‘నెక్స్ట్ ఫేజ్ ఆఫ్ ఇండియన్ పాలిటిక్స్’లో చంద్రబాబు పాత్ర తప్పనిసరి. అందుకే ప్రశ్నను ఇలా మార్చుకోవాలి—చంద్రబాబు మోదీ వారసులా? కాదు....మోదీ తరువాతి రాజకీయాలను ఆకారమిచ్చే నాయకుడా? అవును, ఆ అవకాశం మాత్రం ఉంది.