తెలుగు నాటక రంగంలో నేటికీ శిఖరాయమానం “కన్యాశుల్కం”

సంప్రదాయ బ్రాహ్మణ కుటుంబ నేపథ్యంలో పుట్టిపెరిగిన వ్యక్తిగా, ఆ కుటుంబాల్లోని స్త్రీల దయనీయ స్థితిపై సహానుభూతిని చూపటం గురజాడకు సహజమైన పరిణామం.

అతి బాల్య వివాహలూ, నిర్బంధ వైధవ్యాలూ, అతి కఠినమైన నైతిక చట్రాలూ, ఆర్థిక పరాధీనతలతో నలిగిపోతున్న ఆ స్త్రీలకు మద్దతుగా నిలవటాన్ని తన ప్రధాన కర్తవ్యంగా స్వీకరించింది ఆయన సాహిత్యం ముఖ్యంగా కన్యాశుల్కం.

కన్యాశుల్కానికి ముందూ, వెనకా శూన్యమే అనే ఉన్మత్త ప్రేమాలాపాలు ఒక వైపు... బాపనోళ్ళ కోసం రాసుకున్న బ్రాహ్మణ రచయిత అనే నిరాధార విమర్శ మరొక వైపు కొంత కాలంగా సాగుతూనే ఉన్నాయి.

గురజాడ 1862 సెప్టెంబర్ 21న అనకాపల్లి జిల్లా , యలమంచిలి సమీపంలోని రాయవరం గ్రామంలో నియోగి బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో వెంకట రామదాసు - కౌసల్యమ్మ దంపతులకు జన్మించారు.

అప్పారావు ఒక ప్రముఖ కవి. తెలుగు నాటకరంగంలో తన రచనలతో ప్రసిద్ధి చెందారు. 1892లో రాసిన కన్యాశుల్కం నాటకం తెలుగు భాషలో గొప్ప నాటకంగా పరిగణలో ఉంది.

మన దేశమో నాటకరంగానికి మార్గదర్శకులలో ఒకరైన అప్పారావుకు కవిశేఖర, అభ్యుదయ కవితా పితామహుడు పురస్కారాలు లభించాయి. 1910లో విస్తృతంగా ఖ్యాతినొందిన దేశభక్తి గీతం " దేశమును ప్రేమించుమన్నా" రాసి అజరామర కీర్తిపొందారు.

మంచికో చెడుకో... 'గురజాడ' అంటే 'కన్యాశుల్కం' నాటకమేనన్న prakhyaati తెలుగు సాహిత్యంలో వ్యాపించింది. నిర్దిష్టమైన ఒక చారిత్రక దశలోని ఒక వర్గపు జీవితాన్ని నిశితమైన విమర్శతో, విశాలమైన కాన్వాస్‌పై చిత్రించిన రచనగా 'కన్యాశుల్కం' ప్రాచుర్యం పొందింది.

నాటకంగా, సినిమాగా దృశ్యమాధ్యమంలోకి కూడా రావటంతో జనానికి మరింత చేరువైంది. అందువల్లనే, బహుశా తెలుగులో మరే రచన పై జరగనన్ని అధ్యయనాలు కన్యాశుల్కంపై జరగటం మంచిదే కానీ, ఆయన ఇతర రచనల్లోని విలువైన అంశాలపై తగినంత చర్చ జరగకపోవడం కారణంగా గురజాడ సాహిత్య వ్యక్తిత్వం సంపూర్ణంగా వ్యక్తం కాకపోయే ఇబ్బంది ఏర్పడింది.

ఆ నాటకమూ, మరికొన్ని రచనలూ బ్రాహ్మణుల జీవితాలను 'గురించి' రాసినవనే మాట నిజం కావచ్చు కానీ, కొందరు విమర్శకులు భావిస్తున్నట్లు, కుల ప్రయోజనాల 'కోసం' ఎంత మాత్రమూ కాదు.

గురజాడ దృక్పథానికి ప్రాతినిధ్యం వహించినవి పీడితులైన స్త్రీల పాత్రలే తప్ప, పురుష పాత్రలు కావు. చివరికి, గౌరవనీయుడిగా కొంత ఆధిక్యత పొందిన సౌజన్యారావు సైతం మధురవాణి చేతిలో పరాజయం పొందిన వారే.

కవిత్వంలో రాయదగిన అంశాలు తక్కువ మనుషుల బతుకులలో ఉండవని మన కవుల అభిప్రాయం అని అనడమేగాక సంఘం బహిష్కరించిన మధురవాణి, సరళల ప్రధాన పాత్రలుగా ఆయన సృష్టించారు. మర్యాద గురించి మాట్లాదే సమాజంపై ఆ రెండు పాత్రల ద్వారా తీవ్ర విమర్శలు చేశారు

గురజాడ రచనల్లోని కమలిని, కన్యక, పూర్ణమ్మ, నాంచారమ్మ, వెంకమ్మ, మీనాక్షి, బుచ్చమ్మ లాంటి స్త్రీ పాత్రలన్నీ ప్రత్యక్షంగానో, పరోక్షంగానో పితృస్వామిక ఆధిపత్యాన్ని నిరసించినవే.

ఇక మధురవాణి, సరళ అయితే గురజాడ విమర్శ నాత్మక దృక్పథానికి ప్రతిధులే. అహంకారులుగా, అవినీతిపరులుగా, మోసకారులుగా తీవ్ర విమర్శకు గురైన పాత్రలన్నీ అగ్రవర్ణ పురుషులవి మాత్రమే. గురజాడ సాహిత్యం మొత్తాన్నీ వెదికి చూసినా ఏ ఒక్క స్త్రీ పాత్ర మీద గానీ, పీడిత కులాల పాత్రపై గానీ చిన్నచూపు కనబడదు.

"స్త్రీల కన్నీటి గాథలకు ఆర్థిక స్వాతంత్ర్యం లేకపోవటం కూడా ఓ ప్రధాన కారణమే" అని గుర్తించిన గురజాడ, పీడిత కులాల జీవితాల్లో కూడా ఆ సమస్యకున్న ప్రాధాన్యాన్ని గమనించారు.

ఆర్థిక స్వాలంబనను కల్పించే ఆధునిక విద్యను వారందరికీ అందించాలని ఆశించారు. అందుకు పనికొచ్చే విద్యా ప్రణాళిక గురించి ఆలోచించారు. మన కావ్యాలలో దేవతలనూ, రాచకుటుంబీకులనూ, వారి విలాసాలనూ వర్ణించటం తప్ప తక్కువ జాతి వారిని గూర్చి వర్ణించి రాయరు.

ప్రాచీన భారతీయ సాహిత్యం నుంచి, పాశ్చాత్య సాహిత్యంతో లోతైన పరిచయం వరకూ విస్తరించిన అధ్యయనం గురజాడది. ఫ్రెంచ్ విప్లవాన్నీ, సాహిత్యాన్నీ గురించిన అవగాహన, ఇతర దేశాల్లో జరుగుతున్న ప్రజాస్వామిక రాజకీయోద్యమాల గురించి తెలుసుకోవటమూ ఆయన దృష్టిని విశాలం చేశాయి, ప్రజాస్వామికమైన సాహిత్య దృక్పథాన్ని ఇచ్చాయి. ఆ వెలుగులో భారతీయ సామాజాన్నీ, సమస్యలనూ ఆయన పరిశీలించారు. కొన్ని పరిష్కారాలను ప్రతిపాదించారు.

భాషా సాహిత్యాలను గురించి గురజాడకు స్పష్టమైన ఆలోచనలున్నాయి. సామాన్య ప్రజలను విద్యకు దూరంచేసే భాషా, వ్యాకరణ నియమాల స్థానంలో మాండలికాలతో సహా, సరళమైన భాషా ప్రయోగాలను అమలు చేయాలనే ఆకాంక్షతో ఆచరణాత్మక కృషి చేశారు.

దేవుడు, కులం, మతం తదితర విషయాల సంప్రదాయాలపై సమాజం కల్పించిన భ్రమ చెదరగొట్టిన ఎన్నో పాత్రలను గురజాడ సృష్టించారు. దేశమంతా ఐక్యంగా ఉండాడాలని పేర్కొంటూ, ఆచరణలో కుల భావాన్ని వదులుకోలేని వాళ్ల గురించి ఆయన తీవ్రంగా దుయ్యబట్టారు.

ఫ్రెంచ్ విప్లవం గురించి తెలుసుకోవడం గురజాడపై గొప్ప ప్రభావం చూపిందనిపిస్తుంది. శ్రమ విలువను గౌరవపరచడమే కాదు, వంటిళ్ళలో వృథా అవుతున్న స్త్రీల శ్రమకు ప్రత్యామ్నాయంగా కమ్యూనిటీ వంటశాలలను ప్రతిపాదించారు.

స్త్రీ అబల అనడం అర్థంలేని మాటని, మన దేశంలోని రైతు కుటుంబంలో స్త్రీ, పురుషుడి కంటే బలమైనదీ, గట్టిదీ, ఓపికగలదీ అని శ్రామిక వర్గాల స్త్రీలను సమాజానికి ఆదర్శంగా నిలబెట్టారు.

సంప్రదాయ కుటుంబాలలో స్త్రీలపై పెత్తనం సాగుతూనే ఉందనీ, అందువల్లనే స్త్రీలు విద్యావంతులవుతూ, సమాజంలో అడుగు పెడుతున్న క్రమంలో కొత్త ప్రమాదాలను ఎదుర్కోవాల్సిన అవసరం కూడా ఉందని గురజాడ హెచ్చరించారు. 30 నవంబర్ 1915 సంవత్సరం నవంబర్ 30 న ఆయన స్వర్గస్థులయ్యారు.

పురుషుడిలో బుద్ధిమాంద్యం, క్రూరత్వం పెరుగుతున్నాయి కనుక స్త్రీలు స్వీయ రక్షణ కోసం యుద్ధ విద్యలు నేర్వాలని సలహా ఇచ్చారు. కులం, మతం, పితృస్వామ్యం, ఆర్థిక అంతరాలు... కొనసాగినంత కాలం గురజాడ పేర్కొన్న ఆధునిక, ప్రజాస్వామిక దృక్పథం అవసరం ఉంది. నిజమైన ఆధునికత అన్వేషించేందుకు గురజాడ సాహిత్యం ఒక దారిదీపంగా ప్రకాశిస్తూనే ఉంటుంది.